Hoe groot is de invloed van mainstreammedia als de Volkskrant op de verrechtsing?

Eerst was daar het interview met ‘vermaard politiek ­wetenschapper’ Cas Mudde – al jaren woonachtig in de Verenigde Staten, maar nooit te beroerd om zijn licht te laten schijnen over misstanden in het vaderland. Zaterdag mocht hij in het dagblad dat u nu leest, jawel, uitpakken over het dagblad dat u nu leest. In zijn ogen helpt de Volkskrant mee om ‘radicaal-rechtse visies mainstream te maken’. De redactie biedt namelijk een podium aan ‘columnisten die geregeld islamofobe dingen schrijven’ en aan ‘ingezonden stukken die immigratie problematiseren’. Spijtig genoeg wilde hij niet verklappen wie hij precies op het oog had, maar insinueren dat het verschijnsel epidemisch is durfde hij wel. ‘Geloof me, het zou me echt geen moeite kosten om er zo tien op te noemen.’

Toen kwam Reza Kartosen-Wong, mediawetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. Maandag wijdde hij in Het Parool een stukje aan programmamaakster Fidan Ekiz, wellicht opvolger van talkshowhost Eva Jinek. Hij liet weten het ‘onbegrijpelijk’ te vinden dat de omroepbazen met haar in gesprek zijn. Een ‘type als Ekiz’, schreef hij, is ‘te licht, beschikt niet over voldoende journalistieke kwaliteit’. ­Bizarre argumentatie: ze wordt ­gehinderd door ‘vooroordelen over moslims’ én ze heeft in De Nieuwe Maan, haar huidige talkshow, ­weleens ‘bedenkelijke figuren’ van rechtse signatuur aan tafel gehad.

Linkse media

En als om het af te maken was er een dag later het interview met Willem Schinkel, hoogleraar sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In het ook online te lezen weekblad De Kanttekening fulmineerde hij tegen het CDA, tegen D66 en tegen GroenLinks – partijen die hij bloedserieus schaarde onder de verdedigers van ‘extreemrechtse politiek’. In één moeite door haalde hij uit naar de pers. De antiracistische boodschap van Gloria Wekker bijvoorbeeld had volgens hem ‘veel te weinig’ aandacht gekregen. De gedachte dat de media links zijn noemde hij sowieso ‘een grove misvatting’. Zie een praatprogramma, zei hij, als dat van Jeroen Pauw. ‘Hilversum heeft fascisme gefaciliteerd.’

Dus in een paar dagen tijd betichten liefst drie academici de traditionele media van een dubieuze agenda? Door te suggereren dat zij ruim baan bieden aan radicaal-rechtse, islamofobe dan wel extreemrechtse geluiden? Waardoor ze het politieke klimaat diepgaand beïnvloeden?

Je zou er haast stil van worden. Ondanks hardnekkige geruchten over het tegendeel, ondanks de volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau stijgende nieuwsconsumptie via de sociale media, blijken wij van de oude media de touwtjes nog altijd stevig in handen te hebben.

Was het maar waar, zou je bijna zeggen.

Oeuvre

Ik moest denken aan het oeuvre dat de mediawetenschap bij elkaar heeft getikt over de opkomst van Geert Wilders. Het afgelopen decennium verschenen talloze publicaties die een link poogden aan te leggen tussen het electorale succes van de leider van de Partij voor de Vrijheid en de aandacht die de pers aan hem schonk. Dat bleek, zacht gezegd, niet mee te vallen. Zo schreef in het verkiezingsjaar 2010 van de landelijke dagbladen de Volkskrant het meest over Geert Wilders, De Telegraaf het minst. Toch bleef het percentage PVV-stemmers onder de Volkskrant-lezers verwaarloosbaar.

Zou dat anno 2019 – dankzij columnisten die geregeld islamofobe dingen schrijven en ingezonden stukken die immigratie problematiseren – dramatisch anders liggen? Nou nee. Na de verkiezingen voor de Provinciale Staten in maart dit jaar keek opiniepeiler Maurice de Hond naar het verband tussen ‘stemkeuze’ en ‘krant die men leest’. Volgens hem koos 24 procent van de Volkskrant-­lezers voor GroenLinks, gevolgd door VVD (15 procent), D66 en PvdA (beide 13 procent). Slechts 5 procent stemde op Forum voor Democratie en 2 procent op de PVV.

Met andere woorden: de invloed van mainstreammedia als de Volkskrant op de verrechtsing mag volgens menigeen immens zijn, in de praktijk valt dat nogal tegen. Of nogal mee, natuurlijk.

Wat zou het een zegen zijn als dit besef eindelijk eens doordrong tot de heertjes van de wetenschap. Zodat zij zich voortaan druk kunnen maken om de werkelijkheid zoals die is. En niet zoals zij die vrezen.

_{Elma Drayer is neerlandicus en journalist.}