Hoe de Scrooges van Stockley Park het Britse voetbalplezier bederven

‘Klimaatstaking’ en ‘klimaatnoodtoestand’. Dat zijn volgens de woordenboekmakers van Collins en Oxford de woorden van het Britse jaar 2019. Een stuk poëtischer is de term ‘okselprincipe’ waarmee het Engelse voetbal sinds de introductie van de videoscheidsrechter (VAR) is verrijkt. Met een sardonisch genoegen zoekt de man in Stockley Park, een kantoorpand waar de VAR zetelt, naar een lichaamsdeel van een speler die op het randje van buitenspel staat. Elleboog. Baard. Hand. Hiel. Knieschijf. Grote Teen. De oksel, echter, spreekt het meest tot de verbeelding.

Voorlopig dieptepunt kwam midden in het kerst- en nieuwjaarsseizoen. Het gebeurde in het knusse Carrow Road bij Norwich City – Tottenham Hotspur. De Finse aanvaller Teemu Pukki van Norwich City bracht een dieptepass prachtig onder controle en scoorde. Maar de videoscheidsrechter meende iets te hebben gezien wat geen sterveling had waargenomen, zelfs de verdedigers in kwestie niet: dat er sprake was van buitenspel. ‘Dit is geen voetbal meer’, zongen de fans. Dat een bebaarde Fin het slachtoffer was geworden, was gezien de tijd van het jaar bijna symbolisch.

Net als kalkoen, Brusselse spruitjes, Charles Dickens en pantominevoorstellingen is voetbal een vast onderdeel van de Engelse feestdagen. Tot ongenoegen van buitenlandse coaches spelen topploegen zeker vier wedstrijden in tien dagen tijd. De fans, bevrijd van schoonfamilies, vinden massaal de wegen naar de stadions. Maar de Scrooges van Stockley Park hebben er alles aan gedaan om de festiviteiten te bederven. Ze pasten het okselprincipe liefst zes keer toe, waarbij de kleinere ploegen ook nog eens werden gedupeerd tegen de grote jongens.

‘Voetbal is wetenschap geworden,’ verzuchtte een commentator bij Liverpool – Wolves, wijzend op de geometrische lijnen die de videoschermen sierden. Wie goed kijkt, meet en analyseert zal tot de conclusie komen dat er aan elk doelpunt wel iets mankeert. Vanuit het verleden klinkt wat dat aangaat de geest van kardinaal Richelieu, de eerste premier van de Franse koning: ‘Laat de eerlijksten onder de mensen zes regels op papier zetten en ik zal redenen vinden om ze op te knopen.’

Met Riley is de boosdoener genoemd. De koppige boekhouder uit Yorkshire zou niet misstaan als de gemene stiefmoeder in Assepoester, kapitein Haak in Peter Pan of als een willekeurige pantomineschurk. Het okselprincipe is het gevolg van zijn beleid en hij is niet van plan het te wijzigen. Zijn wil is wet. Voor scheidsrechters die het niet met hem eens zijn, is wat hem betreft hem geen plek op de Engelse velden, reden dat de eigenzinnige topscheidsrechter Mark Clattenburg jaren geleden al naar het Midden-Oosten is vertrokken en inmiddels in China is beland.

Het VAR-drama doet denken aan, hoe kan het ook anders, de Brexit. In landen als Italië en Duitsland werkt de videoscheidsrechter tot redelijke tevredenheid. Op advies van de UEFA lopen scheidsrechters daar, om een eigen oordeel te vormen, naar de camera die voor dat doel langs het veld is gezet. Riley heeft de Europese richtlijnen op een geheel eigen wijze geïnterpreteerd en vindt zo’n controle zonde van de tijd. Dat is de Engelse ziekte, waar veel ambtenaren aan hebben geleden: het zodanig uitvoeren van Europese regels dat hele volksstammen erover beginnen te mopperen.

Er zit ook iets fundamenteel on-Engels in het streven naar perfectie, iets waar VAR een uiting van is. Dit is een land zonder speciaal geschreven grondwet, zonder centrale basisadministratie en met een kiesstelsel dat er toe pleegt te leiden dat een partij, zoals onlangs weer bleek, zonder een meerderheid van de stemmen te behalen alleen kan regeren. De vraag of iets werkt, is hier altijd belangrijker dan de vraag of het echt klopt. Om die reden raken de Rileys van de leg wanneer hun gevraagd wordt, ver van de voetbaltheaters, de absolute waarheid te achterhalen.

Tijdens de feestdagen heb ik me, ondanks de Scrooges, weten te vermaken bij wedstrijden van Spurs, Chelsea, Arsenal en West Ham, genietend van goals en glühwein, van Christmas carols buiten en spreekkoren in de stadions. Het ontroerendste moment was het eerbetoon bij West Ham aan de onlangs overleden clublegende Martin Peters, de ‘gentleman’ van het Engelse team dat in 1966 wereldkampioen werd. Voorop bij de herdenking liep zijn ploeggenoot Sir Geoff Hurst, de spits die tijdens die finale een hattrick scoorde.

Over de vraag of de bal bij zijn tweede goal de lijn passeerde, wordt nog steeds gepraat.