Het migratievraagstuk kan niet worden opgelost, maar wel beter beheerst

Het Volkskrant-commentaar bespreekt de grote trends van 2021. Vandaag deel 4: Europa ziet het migrantendrama liever niet onder ogen.

Vorige week verdronken tientallen migranten bij drie scheepsongelukken op de Egeïsche Zee. De ongelukken zijn helaas tekenend voor de Europese worsteling met migratie. Griekenland heeft zich steeds meer afgesloten voor vluchtelingen en migranten die vanuit Turkije de Europese Unie proberen te bereiken. Smokkelaars verleggen hun route naar Italië, een langer en dus gevaarlijker traject. Een dodelijk kat-en-muisspel: Europa sluit zich af, dus nemen vluchtelingen en migranten nog meer risico’s om het continent te bereiken. Volgens de Verenigde Naties kwamen in 2021 meer dan 2.500 mensen om het leven op de Middellandse Zee.

Het is een drama dat Europa liever niet onder ogen ziet. Meer dan zes jaar na de crisis van 2015 zit Europa nog altijd klem tussen de ‘Europese waarden’ die met veel hoogdravende retoriek worden beleden en de politieke wens om migratie zo veel mogelijk te beperken. In een wereld met grote verschillen tussen arm en rijk bestaat geen gemakkelijke uitweg. Als elke wereldburger mag gaan en staan waar hij wil, zou Nederland er 7 miljoen inwoners bijkrijgen, becijferde het opiniebureau Gallup. De bevolking van de Verenigde Staten zou met 46 procent toenemen, die van Duitsland met 45 procent. Zulke cijfers moeten met een korrel zout worden genomen, maar ze maken een ding duidelijk: er willen veel meer mensen migreren dan de ontvangende landen bereid zijn op te nemen. In de meeste Europese landen vindt ongeveer de helft van de bevolking dat er nu al te veel vluchtelingen zijn. Terecht vrezen Europese leiders dat ongecontroleerde immigratie extreemrechts in de kaart zal spelen. Aan een vorm van quotering valt niet te ontkomen.

Opvang in de regio

Het migratievraagstuk kan niet worden opgelost, maar wel beter beheerst dan nu gebeurt. Europese leiders praten graag over opvang in de regio als een manier om vluchtelingen op afstand te houden. Maar de financiering van die opvang schiet vaak tekort. Ook in hun eigen belang zouden Europese landen zich genereuzer moeten tonen.

Daarnaast zouden zij meer vluchtelingen uit kampen in de regio moeten hervestigen in Europa. Dat is niet alleen een gebaar naar veel armere landen in Afrika en Azië die het leeuwendeel van de opvang verzorgen, maar opent ook een legale migratieroute waardoor vluchtelingen minder snel voor een illegale route zullen kiezen. Illegale migratie kan tevens worden teruggebracht door meer mogelijkheden voor legale arbeidsmigratie te creëren. Daarmee zou Europa in zijn groeiende behoefte aan arbeidskrachten kunnen voorzien.

De achilleshiel van het asielbeleid in alle Europese landen blijft de terugkeer van afgewezen asielzoekers. In 2020 werd slechts 18 procent van de afgewezen asielzoekers teruggestuurd, volgens Europese cijfers. Zolang terugkeer zo moeilijk is, kiezen grensstaten voor andere oplossingen. Met muren, hekken of pushbacks op zee wordt het mensen onmogelijk gemaakt om asiel aan te vragen. Dat is in strijd met Europees recht en internationale verdragen. Maar zonder fatsoenlijk nationaal en Europees migratiebeleid zullen lidstaten ook in 2022 hun toevlucht zoeken tot paniekmaatregelen waarmee Europese waarden worden verkwanseld.