Het mag geen verrassing zijn dat Xi Jinping weinig geduld had met democratische tendensen in Hongkong

Voor mijn vrienden in Hongkong is de grens bereikt. Zij hebben hun spullen gepakt. Het is nog maar een jaar geleden dat de centrale overheid in Beijing de nationale veiligheidswet afkondigde, maar de overname van Hongkong door China is compleet. In juni moest de pro-democratische krant Apple Daily haar deuren sluiten. De hoofdredacteur en een invloedrijke columnist werden gearresteerd. Openbare bibliotheken in Hongkong zijn gezuiverd van de biografieën van Martin Luther King en Nelson Mandela en tientallen andere boeken.

Beijings invloed reikt tot in het klaslokaal. Vanaf augustus moeten docenten in het basis- en voortgezet onderwijs de leerlingen waarschuwen tegen het plegen van een opstand en buitenlandse inmenging, zoals in de nationale veiligheidswet staat. Tijdens een open onderwijsdag afgelopen april in Hongkong konden families antiterrorisme-oefeningen bijwonen en waren er voor de kinderen nationale-veiligheidspuzzels. De nieuwe lesstof wordt ook verplicht voor internationale scholen, waar veel kinderen van expats in Hongkong naartoe gaan.

In 1997 werd Hongkong, een Britse kolonie, aan China overgedragen met de toezegging dat de metropool gedurende een overgangsperiode van vijftig jaar vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en een eigen bestuur mocht houden. Een land, twee systemen, beloofde Beijing plechtig. Ten tijde van de officiële overdracht was het wensdenken in het Westen dat China het democratisch liberalisme zou omarmen. Maar sinds zijn aantreden in 2012 heeft president Xi zich ontpopt als een autoritaire leider met een ijzeren vuist.

Het mag dus niet als een verrassing komen dat Xi Jinping weinig geduld had met de democratische tendensen in Hongkong. Nadat de hoogste bestuurder, Carrie Lam, in maart 2019 een wetsvoorstel introduceerde dat het mogelijk zou maken voor Hongkong om verdachten uit te leveren aan China, braken massale protesten uit. De protesten waren zo grootschalig en hielden zo lang aan dat Lam zich in juni gedwongen zag de stemming over het wetsvoorstel uit te stellen.

Daarmee kwam geen einde aan de demonstraties. De demonstranten, aangemoedigd door hun succes, eisten dat het controversiële wetsvoorstel helemaal van tafel zou gaan en algemeen kiesrecht zou worden ingevoerd. Twee parlementsleden, Dennis Kwok en Alvin Yeung, kwamen op uitnodiging van de denktank Asia Society naar New York. Tijdens een ontbijtsessie in augustus 2019 vertelden ze opgetogen en strijdbaar over de protesten. Kwok en Yeung zouden later die week ook Amerikaanse Congresleden ontmoeten om over de situatie in Hongkong te praten.

Hun optreden in New York zal bij Xi het beeld hebben bevestigd van Hongkong als broedplaats van door het Westen aangemoedigde subversie. Maar uit een reconstructie van The New York Times blijkt dat de machtsovername in Hongkong al langer in de maak was. In 2014 publiceerde de regering een beleidsnota waarin stond dat China ‘alomvattende rechtsmacht’ over Hongkong zou uitoefenen. De snelheid waarmee Beijing uiteindelijk het verzet in Hongkong brak, bewijst hoe meedogenloos president Xi te werk gaat.

Emily en haar man, beiden advocaat, wachten de ontwikkelingen niet af. Twee jaar geleden voelde Emily dat ze nog steeds kon zeggen wat ze wilde, behalve op sociale media. Maar door de nationale veiligheidswet is dat veranderd. ‘Als ik mijn dochters (4 en 6 jaar oud, red.) vertel over 4 juni (het neerslaan van de protesten op het Plein van de Eeuwige Vrede, red.) dan breng ik ze in gevaar. Van de ene op de andere dag zijn wij onze vrijheid kwijtgeraakt.’

Deze maand verlaten iedere dag bijna duizend inwoners Hongkong. De meesten gaan in op het Britse aanbod voor een werkvisum met uitzicht op een Brits paspoort. Australië en Canada bieden vergelijkbare regelingen. Omdat Hongkongers rijk zijn, rolt het Westen de loper voor ze uit.

Emily verwacht verder weinig van het Westen. De regering-Biden heeft weliswaar een reeks sancties ingesteld, maar China weerstaat de Amerikaanse druk om zijn gedrag aan te passen. Bovendien is er in China veel steun voor Xi. In de pandemie zien veel Chinezen het bewijs dat het Chinese politieke systeem superieur is. Zelfs in Hongkong is er aanzienlijke steun voor China. Emily’s eigen moeder luistert inmiddels de hele dag naar de Chinese staatsradio.

Heleen Mees is econoom.