Het lerarentekort kost ons allen te veel geld

Het zal niemand zijn ontgaan: het lerarentekort is groter dan ooit. Wat vast maar weinigen weten: voor een aantal bedrijven is dit een gouden bron van inkomsten. En er zijn grote sommen (overheids-)geld mee gemoeid.

Als directeur van een grote basisschool in de Randstad, worstel ook ik met een tekort. Om de boel draaiende te houden, is de verleiding groot hulp te zoeken bij uitzend- of detacheringsbureaus. Op korte termijn een prachtoplossing, op de langere onwenselijk (op macroniveau) en zelfs potentieel gevaarlijk voor scholen.

Bemiddeling

Een leerkracht met een fulltime dienstverband kost een basisschool gemiddeld zo’n 6 duizend euro per maand (bruto/bruto, dus inclusief premies e.d.). Een bureau vraagt voor een leerkracht gemiddeld 11 duizend euro, dus 5 duizend euro meer. Nog opmerkelijker: zodra de school de betreffende leerkracht wil overnemen van het bureau, kost dat 12 duizend euro ‘bemiddelingskosten’. Het afgelopen jaar hebben zo drie bureaus samen 62 duizend euro aan onze school verdiend. Van collega-schoolleiders hoor ik dat dit niet uitzonderlijk is. Sommigen zijn in de rode cijfers ­beland. Overheidsgeld, bedoeld voor het onderwijs, is weggevloeid zonder al te zichtbare tegenprestaties.

Overheadpercentage

Toegegeven, de bureaus hebben werk verzet voor deze bemiddeling, maar zelfs met een flink overhead­percentage kan het niet anders dan dat er enorme winsten worden gemaakt in deze branche. Waarom een school met zo’n bureau in zee gaat, mag in deze tijd van krapte duidelijk zijn. Maar waarom werken leerkrachten mee aan dit verdienmodel? De sollicitanten die ik via bureaus sprak, heb ik ernaar gevraagd. Enkele ervaren docenten zeiden voor flexibiliteit te gaan: altijd het gewenste aantal uren, weg wanneer je wilt, combinatie met ander (vrijwilligers)werk. Dan is een uitzendbureau inderdaad een uitkomst. Maar de meerderheid had andere, ook begrijpelijke, motieven, waarbij mij bleek dat niet alle bureaus even helder zijn over het inkomen dat de uitzendkracht gaat verdienen. Er wordt met hoge bedragen geschermd, vaak hoger dan waar mensen volgens de cao recht op hebben. Dat tijdens vakanties niet wordt doorbetaald wordt vast niet opzettelijk verzwegen, maar ik sprak enkele mensen die daar pas achter kwamen toen ze al voor zo’n bureau werkten. In het basisonderwijs scheelt dit bijna 25 procent inkomen per jaar.

Verspilling tegengaan

Hoe kunnen we deze verspilling van belastinggeld tegengaan? In de vrije markteconomie die dit kabinet voorstaat, zit een wettelijke inperking van de bureaus er waarschijnlijk niet in. Maar er zijn andere mogelijkheden: schoolbesturen kunnen bijvoorbeeld regionaal afspraken maken over een boycot. Dan is in die regio geen markt meer voor de bureaus. Alternatief voor werkzoekenden zijn de ‘pools’ die veel besturen zelf al hebben, maar waarvan het bestaan bij sommigen onbekend is. Op pabo’s en lerarenopleidingen kan nadrukkelijk worden gewaarschuwd tegen de nadelen van werken via bureaus. En koepelorganisaties en bonden kunnen zelf uitzendbureaus oprichten, waar tegen kostprijs wordt bemiddeld.

_{Myra Keizer is schoolleider.}