Het is onontkoombaar dat we keuzes moeten maken: pijnlijke, rauwe en onbeschaafde keuzes

De afgelopen twee jaar verdiepte ik me, voor het schrijven van mijn nieuwe roman Wat we weten, in de wereld van de vluchtelingen. Ik volgde drie broers uit Aleppo, bezocht azc's, sprak met vreemdelingenrechters en IND'ers. Er zijn kort gezegd twee kampen: het ene is voor opvang hier, het andere voor opvang in de regio. Beide 'oplossingen' hebben consequenties.

Om te beginnen met het eerste: als we vluchtelingen opnemen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika, dan heeft dat onherroepelijk gevolgen voor de vrijheid van vrouwen en homo's in Nederland. Je haalt namelijk mensen binnen met wezenlijk andere opvattingen.

In het Global Gender Gap Report, dat gemaakt wordt door het World Economic Forum, blijkt ieder jaar weer dat de regio Midden-Oosten en Noord-Afrika op de laatste plaats komt als het gaat om gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Politiek, economisch, educatief en inzake gezondheidzorg worden vrouwen er achtergesteld. Het is een utopie om te denken dat vluchtelingen deze denkbeelden bij de grens achterlaten.

Hetzelfde geldt voor de rechten van homo's. In bovengenoemde regio wordt in bijna alle landen homoseksualiteit veroordeeld en/of bestraft. Je kunt een mens uit een cultuur halen, maar je haalt een cultuur niet zomaar uit een mens. Dat heeft gevolgen in Nederland: vrouwen die voor de voeten worden gespuugd en uitgescholden als ze een kort rokje dragen; homo's die niet meer hand in hand over straat durven.

Daar staat tegenover dat als je vindt dat vluchtelingen moeten worden opvangen in hun regio, de consequentie is dat ze onder erbarmelijke omstandigheden verdwijnen in kampen in Libië, Libanon, Jordanië en Turkije. 'Waarnemers waren geschokt door wat ze zagen: uitgemergelde en getraumatiseerde mannen, vrouwen en kinderen lagen op elkaar gestapeld, opgesloten in hangars zonder toegang tot de meest elementaire benodigdheden en ontdaan van hun menselijke waardigheid', zegt Zeid Ra'ad Al Hussein, VN-commissaris voor mensenrechten over vluchtelingenkampen in Libië. 'Veel van degenen in detentie zijn al blootgesteld aan mensenhandel, ontvoeringen, marteling, verkrachting en ander seksueel geweld, dwangarbeid, uitbuiting, en ernstig lichamelijk geweld.'

De deals die we sluiten met landen buiten de EU, zoals Turkije, hebben dus afschuwelijke gevolgen voor de vluchtelingen. Het argument van vooral rechtse partijen dat het beter voor de vluchteling zelf is om in de buurt van hun vaderland te blijven, is onzin. Ze kwijnen er weg onder erbarmelijke omstandigheden. De vraag is dus wat we belangrijker vinden: het lijden van homo's en vrouwen, of het lijden van vluchtelingen.

Dat is een afschuwelijk dilemma, maar het kan niet worden ontkend. Er is, vrees ik, geen beschaafde oplossing voor een barbaars probleem.

Waar wel consensus over bestaat, is dat er een selectie plaats moet vinden. Niet iedereen mag hiernaartoe. Vaak wordt er een onderscheid gemaakt tussen oorlogsslachtoffers en 'economische' vluchtelingen. Maar heeft iemand die sterft van de honger minder recht op asiel? Syriërs die naar het Westen vluchten komen uit de midden- of hogere klasse. De onderklasse kan het helemaal niet betalen.

Dan nog iets wat me opviel: elke beschaafde maatregel die we nemen kent altijd ook een pervers gevolg. Ik zal een voorbeeld geven. Kinderen die in hun eentje hierheen komen, krijgen vrijwel altijd asiel. Ze mogen ook bijna altijd hun familie over laten komen. De gedachte erachter is begrijpelijk: kinderen zijn kwetsbaar en hebben hun ouders nodig.

Het perverse neveneffect is dat er steeds meer kinderen uit Afghanistan door hun ouders over de grens worden gezet om hier asiel aan te vragen. Zodat zij later ook kunnen komen.

Zo gaat het met alle 'beschaafde' procedures die we in Nederland hebben. Iemand kan oneindig vaak in beroep gaan tegen het besluit tot uitzetting. Ik volgde een rechtszaak van een man wiens asielaanvraag al drie keer was afgewezen. Hij probeerde het nu opnieuw. Dit keer voerde hij aan dat hij christen was geworden. Het zegt wat over de ontoereikendheid van onze procedures en over de wanhoop van vluchtelingen. Je procedeert liever vruchteloos door, dan dat je teruggaat. Je verkiest een levenslang verblijf in azc's of uitzetcentra of illegaliteit boven terugkeer.

Het vluchtelingenprobleem confronteert ons met de barbaarse werkelijkheid van onderdrukking en geweld die langzaam onze comfortabele samenleving binnensijpelt.

Het is onontkoombaar dat we keuzes moeten maken: pijnlijke, rauwe, onbeschaafde keuzes, vrees ik.

_{Arthur Umbgrove is schrijver en columnist.}