Het héle CDA moet een moreel kompas laten opstellen

Zou het CDA er ooit nog bovenop komen? De neergang lijkt steeds meer crescendo te gaan. De optelsom van het afgelopen jaar is weinig opwekkend. Een door ict-mankementen omstreden lijsttrekkersverkiezing. Een nipt gekozen lijsttrekker die zich onder druk van het partijbestuur terugtrekt. Een partijbestuur dat dan niet de nipte verliezer naar voren schuift, maar de geheime eigen droomkandidaat buiten de leden om benoemt, die vervolgens het partijprogramma naar eigen rechtse smaak aanpast.

Een afgang van de boogde verlosser tijdens de verkiezingscampagne, omdat hij niet weet wat er verder in zijn eigen partijprogramma staat. Een verkiezingsnederlaag - als enige regeringspartij. Een Pieter Omzigt, goed voor vijf van de resterende vijftien zetels, die niet zozeer een functie elders, als wel een hele partij elders vindt - een eigen. Een dubieuze partijfinanciering, met iets teveel dubbelrollen voor een cruciale miljonair. Een Limburgs cliëntële-schandaal van zelfs voor Limburg formidabele omvang, dat zo ongeveer de hele CDA in die provincie omvat.

Het vertrek van Dries van Agt, omdat het CDA inzake het Onheilige Land onverbeterlijk aan zijn kritiekloze pro-Israël-koers vasthoudt. Partijafdelingen die aankondigen bij de komende raadsverkiezingen niet onder CDA-vlag mee te zullen gaan doen. In de peilingen staat de partij lager dan ooit. Maar intussen verklaart Hoekstra vooral grote bezwaren te hebben tegen regeringsdeelname van GroenLinks omdat die partij ‘niet stabiel’ zou zijn. Heeft Mariëtte Hamer haar CDA-tafelgenoot tijdens de formatiebesprekingen misschien een stukje spacecake geserveerd, zodat Wopke plots is begonnen te hallucineren?

Buitenhof

En dan is er natuurlijk nog ons aller Sywert, die, druk-druk-druk met zijn mondkapjesmiljoenenwindhandel en met het gezellig meeformuleren van een partijprogramma vol normen en waarden, na afloop van zijn deconfiture in Buitenhof moest bekennen geen gaatje in zijn agenda te hebben kunnen vinden om bijtijds een moreel kompas op te laten stellen.

Een moreel kompas op laten stellen. Misschien belichaamt deze onnozele formulering het kernprobleem bij de verwording van het CDA wel meer dan men daar bij de partijtop zelf beseft. Want ook daar is men na Balkenende ijverig gaan zoeken naar de beste methode om een moreel kompas op te laten stellen. En er lopen, getuige het frontbericht van Margriet Oostveen, inderdaad handige types op internet rond die zo'n moreel kompas op bestelling kunnen fabriceren, alsof het een beleidsplan is. Voor elke vraag een bijpassende markt.

Wat zouden, pakweg, Abraham Kuyper of Herman Schaepman, aartsvaders van de Nederlandse christen-democratie, ervan vinden indien zij moesten vernemen dat een lid van de CDA-programcommissie iemand had aangezocht voor het opstellen van zijn moreel kompas? Beide heren hadden zelf géén gebrek aan moreel kompas. Bij hen sloeg het soms zelfs wel eens ietsje te sterk uit.

Ideologische bijwagen

Juist het feit dat Sywert dacht dit morele kompas elders te kunnen regelen, maakt duidelijk, dat hij niet snapt wat een moreel kompas is. En het heeft er alles van weg dat ook bij het CDA het morele kompas al een tijdje stuk is. Geen partij immers is inhoudelijk zo de kluts kwijt, sinds het het neoliberalisme heeft omhelsd en zo een ideologische bijwagen is geworden van de VVD. Misschien zegt u: indien er om die reden van verwording van het CDA sprake is, dan geldt die verwording toch in nog hogere mate voor de VVD?

Het antwoord is nee: aan de VVD valt weinig te verworden. Een gebrek aan moraal is aan die partij inherent, en de enkeling die dat te laat besefte, zoals Joris Voorhoeve, is uiteindelijk alsnog weggevlucht. Een enkele witte raaf als wijlen Hans Dijkstal of wijlen Atzo Nicolaï daargelaten, houdt het VVD-liberalisme - anders dan bijvoorbeeld dat van de Belgische of Engelse liberalen - niet veel meer in dan halen, hebben en houden. En hard rijden natuurlijk. De BV-Nederland: dat is het hele kompas van Mark Rutte. Goed is wat goed verdient.

De reden dat het CDA nu wegkwijnt, is dat het die neoliberale lijn de afgelopen tien jaar teveel heeft gekopieerd, ondanks groot verzet van een deel van de eigen leden (waar die van de VVD de eigen nietsigheid juist in overgrote meerderheid prima vinden). Met Verhagen en Bleeker werd in 2010 met het Wilders-gedoogkabinet een onversneden rechtse koers ingezet. Barmhartigheid (vluchtelingen) en rentmeesterschap (milieu)? Over hun lijk!

In elk geval niet over het lijk van de boeren, want díe luidruchtige marginale minderheid is heilig verklaard. Wel ironisch dat Maxime, intussen bouwlobbyist, nu in de stikstofcrisis uitgerekend de boerenlobby op zijn weg vindt.

Agrarische terroristen

Met Hugo de Jonge leek het CDA weer meer naar het midden te bewegen: socialer en stedelijker. Niet alleen afhankelijk willen zijn van de agrarische terroristen van FDF, die intussen met Bleeker onderdak hadden gevonden bij Forum voor Democratie. Dan blijkt het financieel niet op te schieten. Adviseur, lobbyist, fondsenwerver én megadonateur Hans van der Wind laat weten: voor Hugo’s middenkoers komen ik en het bedrijfsleven financieel niet over de brug. Partijbestuur in paniek; Hugo weg, Wopke op zijn plek, partijprogram bijgebogen. En inderdaad, het geld stroomt weer toe. Alleen de kiezer niet.

Het kernprobleem: Hoekstra is een voormalige consultant. Dat is per definitie iemand zonder eigen moreel kompas. De allereerste voorwaarde voor CDA-herstel luidt daarom: drop Wopke.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.