Het geestelijke eigendom van Roald Dahl is verkwanseld, en dat mag zomaar

Zweeft de wraakzuchtige geest van Roald Dahl (1916-1990) woedend boven de hoofden van zijn nazaten? Ik hoop het. Cynischer kan het verhaal van een schrijversoeuvre niet zijn. Het werk van een van de meest geliefde, grappige, grimmige en incorrecte kinderboekenschrijvers ter wereld is door de mangel van sensitivity readers gegaan. Ze hebben er ijverig alle sjeu uitgeperst.

De bizarre voorbeelden buitelden het afgelopen weekend online over elkaar heen, afkomstig van onthutste fans. Niet alleen was iedere typering die zweemde naar ‘dik’ en ‘lelijk’ veranderd of verwijderd. ‘Kleine mannetjes’ werden ‘kleine mensen’; ‘ladies and gentlemen’ werden ‘folks’. Vrouwen zijn geen caissières maar leiden een bedrijf; een vader is geen boer, maar ‘ouders’ zijn boeren; Matilda leest geen Rudyard Kipling maar Jane Austen. Want in de wereld van de gevoeligerds dienen beide ouders te werken, is een vrouw achter een kassa seksistisch en lees je geen besmette auteurs. Zelfs een ‘adorable dress’ mag niet, die moet ‘lovely’ zijn.

Dahl wordt commentaar in de mond gelegd, zoals dat er ‘niks mis’ is met het dragen van een pruik, dat daar ‘een heleboel redenen’ voor kunnen zijn. Maar in De heksen zijn kale hoofden, grote neusgaten en blauw speeksel tekenen van heksachtigheid; heksen azen op onschuldige kinderen. Bij Dahl duidt een weerzinwekkend uiterlijk, een ‘double chin’ of ‘fatty folds of his flabby neck’ op een slechte inborst. Als je woorden verandert, schrapt of toevoegt, verander je de stijl en inhoud en vernietig je iemands geestelijke eigendom.

Dat is de teneur in alle commentaren die ik de afgelopen 24 uur las: dit doe je niet met het werk van een dode schrijver. Vrijwel niemand, hoe verondersteld woke of puriteins ook, vindt dit een goed idee. Wie dan wel? Nou, de familie Dahl. Uitgever Puffin en kleinzoon Luke Kelly, die de Roald Dahl Story Company leidt, beweren in The Guardian vroom dat het om kleine ingrepen gaat die het werk toekomstbestendig maken. Salman Rushdie, die pijnlijk heeft ondervonden waartoe verbieden van literatuur kan leiden, sprak van ‘absurd censorship’. De uitgever en Dahls erven moeten zich schamen, twitterde hij.

Waarom deze verminkingen? Ik vrees dat het met de tere kinderziel niets te maken heeft. De huiveringwekkende verhaallijnen blijven intact. Ik lees mijn kleinkinderen voor uit Matilda en De Minpins. Ze sidderen bij het wrede schoolhoofd juffrouw Bulstronk dat een meisje aan haar haren rondslingert en over een schutting werpt, en bij het rookspuwende monster Rapschranzer dat de weerloze minpins bedreigt – en ze willen dat ik doorlees. Bij Dahl worden hebzucht en sadisme altijd bestraft en overwinnen de goeden, niet zelden kinderen die wees zijn, doodarm of gepest. Dan kun je toch lekker slapen.

Het gaat om geld. Daders zijn ditmaal geen totalitaire regimes of religieuze fanatici. De censors zijn vermoedelijk ingehuurd door een bedrijf, Netflix. Dat kocht in 2021 alle Dahl-titels, volgens zakenblad Forbes ‘the rights to the entire catalog’, waarmee ze tot in de eeuwigheid hun goddelijke gang kunnen gaan: verfilmingen, herziene boekedities, games. Zou het kunnen dat er op de wereldmarkt veel ouders zijn, woke of conservatief, die Netflix graag te vriend houdt?

Luke Kelly en zijn Company verhuisden mee naar Netflix. Het bedrag van de deal is niet vrijgegeven, maar de Daily Mail schat het op 500 miljoen dollar. Dahls familie heeft de geestelijke erfenis verkwanseld voor een flinke handvol zilverlingen. Dat kan zomaar, dat is de markt. Schokkend. Ik hoop dat iemand over dit verraad een keiharde roman schrijft, vol hebzucht en schijnheiligheid.