Het filmpje van de moord op George Floyd werd een hype, helaas

De gretigheid waarmee op sociale media zwart leed wordt gedeeld, lijkt een vorm van voyeurisme, vindt gastcolumnist Sakina Elkayouhi.

In korte tijd zijn twee moorden op twee zwarte mannen uit de Verenigde Staten viraal gegaan: begin mei doken beelden op van de 25-jarige Ahmaud Arbery die in februari in de Brunswick (Georgia) joggend op klaarlichte dag werd neergeschoten. En afgelopen week zag heel de wereld de beelden die omstanders hadden gefilmd toen in Minneapolis een agent de 46-jarige George Floyd tot de verstikkingsdood bracht.

Het gemak waarmee dit soort beelden online werden verspreid en ze onbewerkt in journaals te zien waren, zorgde afgelopen dagen voor kritiek, o.a. van OneWorld hoofdredacteur Seada Nourhussen. Hoewel de beelden effectief kunnen bijdragen aan het berechten van de daders, betwijfel ik ook of dit de juiste manier is om sociale onrecht aan te kaarten.

Want een beeld zegt meer duizend woorden, maar voor het leed van zwarte mensen doen deze beelden geen recht aan dit onrecht. Sterker nog, ze zijn voer voor hypes.

Hyperrealiteit

Verhalen zijn namelijk doorlopend en staan voortdurend met elkaar in verbinding. Hierdoor vormen ze wat we in lijn van Jean Baudrillards ‘hyperrealiteit’ een ketting aan narratieven kunnen noemen. Niet geheel verrassend zijn oude verhalen, zo vaak een bodem voor nieuwe verhalen. Door het wereldwijd delen van de video´s worden zwarte mensen een product van een narratief waarbij zij voortdurend slachtoffer zijn van zowel fysiek als mentaal geweld.

De beelden lijken een zekere vorm van voyeurisme te ontlokken, juist omdat ze zo heftig gedeeld worden. Het gevolg is dat de zwarte persoon onbewust ontmenselijkt wordt in zijn leed. Hierbij wordt hij louter een protagonist in een hyperreëel ‘hype’ verhaal waarbij wij de toeschouwer zijn. En daarin schieten we net voorbij de werkelijke boodschap van de Black Lives Matter: we zijn geen toeschouwer maar onderdeel van het verhaal.

Institutioneel racisme gaat iedereen aan, omdat we allemaal schakels vormen in de ketting aan toekomstige narratieven. Daarom geloof ik net als Allissa V. Richardson, een Afro-Amerikaanse assistent- hoogleraar journalistiek aan de University of Southern California, dat we hier positief aan kunnen bijdragen. In de eerste plaats door een zekere terughoudendheid te hebben in het delen van de dood van zwarte mensen. Net zoals we volgens haar deze voorzichtigheid hanteren bij foto’s van lynchpartijen en zorgvuldig omgaan met de dood van witte mensen.

Een ander domein waarin het leed van zwarte mensen gevoelig is voor een hype-narratief, zien we in het te pas en onpas gebruiken van sociale-mediahashtags zoals #blacklivesmatter, #justiceforgeorgefloyd en #blackouttuesday. Wereldwijd worden ze niet alleen gebruikt door verontwaardigde burgers maar ook door bedrijven, merken en prominenten maatschappelijke en sociale media figuren.

Blackout Tuesday

Zo kreeg de Amerikaanse versie van Nickelodeon over het algemeen veel lof toen de zender voor Blackout Tuesday op zwart ging gedurende 8 minuten en 46 seconden, een eerbetoon aan George Floyd. Met Blackout Tuesday vraagt de entertainmentwereld aandacht voor racisme door één dag het (online) werk neer te leggen. Deelnemers aan de actie plaatsen hierbij een zwarte foto op sociale media.

Dit lijkt positief, maar gaat helaas vaak alleen om het creëren van sociale aandacht voor commerciële (merk-) aandacht. Met name worden bedrijven gewantrouwd waarbij hun diversiteitsbeleid in de praktijk niet overeenkomt met wat het merk online zou uitstralen.

Een voorbeeld is Amazon waarbij sociale-mediagebruikers online onderstrepen dat het bedrijf jarenlang onverschillig stond tegen inclusie in hun producten en de omgang met medewerkers. Ook Spotify kreeg de afgelopen dagen de wind van voren. De muziek-streamingdienst zou volgens sommige onafhankelijke artiesten toch niet zo begaan zijn met gelijkwaardigheid. In tegenstelling tot andere streamingdiensten zou Spotify zwarte artiesten immers minder uitbetalen.

Dezelfde soort kritiek om puur mee te doen aan Black Lives Matter om niet achter te blijven, krijgen nu ook sommige social influencers. Zij maken een statement door een zwart vierkantje te posten, met als gevolg: een inktzwarte Instagram feed vol nietszeggende vierkantjes, allemaal onderdeel van een verhaal zonder boodschap. Doodzonde, omdat influencers juist zo’n groot bereik hebben. Want als grote accounts massaal zonder inhoud, zwarte vierkantjes en lukraak hashtags delen, worden dankzij de werking van het algoritme juist de relevante Black Lives Matter verhalen ondergesneeuwd.

Podium voor zichzelf

Zo geven deze influencers hierbij vooral een podium weer aan zichzelf. Het is ironisch dat het denkbeeldige podium dat zij willen geven juist de wereld weerspiegelt waarin institutioneel racisme en discriminatie ertoe leiden dat sommigen worden geboren als hoofdrolspelers en anderen hun hele leven in de schaduw moeten leven.

Maar één zaak is duidelijk: als ik zie hoe op grote schaal vooral de jongere generaties wereldwijd massaal de straat opgaan om te demonstreren, terwijl zij de afgelopen maanden braaf thuis bleven, lijkt het erop dat het grotere publiek in de toekomst de herhaling van dit schouwspel van scheve rolverdeling meer dan zat is. En daarom toe is aan een echt inclusief verhaal. De titel van Raoul Pecks film over James Baldwin luidt: ‘I Am Not Your Negro.’ Ik zou daar aan het einde willen toevoegen: ‘and not your hype story’.

_{Sakina Elkayouhi is journalist en in de maand juni gastcolumnist op volkskrant.nl/opinie.}