Haal de bezem door het veiligheidsbeleid

Volgens minister van Buitenlandse Zaken Koenders is het tijd voor een 'revival' in buitenlands beleid in Europa, er aan toevoegend de situatie in Syrië 'stap voor stap' te bekijken. Dit is juist het probleem van het Nederlandse beleid: we bekijken alles stap voor stap en niemand heeft zicht op het hele plaatje. De gevolgen zijn desastreus.

In plaats van met opgeheven vingertje rond te wapperen, moeten wij juist coöperatie zoeken met autocratische regimes omdat dit ons veiligheidsbelang dient, zo vatte fractievoorzitter van de VVD Halbe Zijlstra het Nederlandse beleid treffend samen. Liever dat ze daar aangepakt worden dan hier in Nederland de boel op stelten komen zetten met aanslagen. Nederland werkt dan ook volop samen met autocratische regimes.

Mythes

Dit beleid is het product van twee hardnekkige mythes die het Nederlandse veiligheidsbelang eerder ondergraven dan dienen. Mythe één luidt: extremisten zijn het grootste gevaar voor onze veiligheid.

Hoewel het gevaar van de zogeheten lone wolf in een netwerksamenleving beter zichtbaar is, betekent dit niet dat de dreiging hierdoor toeneemt. Toch gedragen wij ons als samenleving alsof wij onder permanente zware dreiging leven: een verdacht pakketje in een openbare ruimte, een plastic tas over een camera, een jongen met diarree op de Thalys zijn slechts enkele recente voorbeelden die grootschalige politie inzet rechtvaardigden. Je kan niet voorzichtig genoeg zijn, zo lijkt het adagium.

De irrationele angst voor terorisme waardoor Nederland zich laat gijzelen, is een van de redenen waarom de propaganda van Islamitische Staat zo succesvol is. IS had in zijn begindagen zeer beperkte middelen, maar deze bleken voldoende om op grote schaal angst te zaaien en internationale politieke agenda's te gijzelen.

Is de dreiging van extremisme daadwerkelijk zo groot, dat zij de miljoenen aan belastinggeld die wij pompen in privacy-schendende maatregelen, allerhande 'task forces' en grootschalige politie inzet?

Al Qaida is waarschijnlijk niet langer in staat grootschalige aanvallen zoals die op 11 september 2001 uit te voeren, en IS komt niet verder dan veelal amateuristische kleinschalige schietincidenten. Tegelijkertijd werden de laatste twee aanslagen verijdeld door oplettende omstanders en militairen, niet dankzij peperdure anti-terreurmiddelen en aanverwante ambtenarenapparaten.

Wij achten de kans groot dat Rusland met tweeduizend nucleaire kernraketten of een assertief China voor grotere strategische verschuivingen zal zorgen. Om nog maar te zwijgen over de toenemende militaire bemoeienis door assertieve regionale machten (zoals Rusland, Iran, China, Pakistan, India) die op deze wijze hun invloedssfeer vergroten.

Een voorbeeld daarvan is de inmenging van Rusland in Syrië. De Russen bombarderen met name het door de VS gesteunde Vrije Syrische leger, dat tegen IS en Assad vecht. Als gevolg daarvan hebben IS en Assad weer terrein gewonnen en zijn ten zuiden van Aleppo naar schatting opnieuw 70 duizend Syriërs op de vlucht geslagen. Juist daar waar het op veiligheidsgebied staat te gebeuren, schittert doordacht beleid door afwezigheid.

De tweede mythe luidt: dictators houden extremisten onder de duim.

Sterker nog: feitelijk outsourcen wij dit onderdeel van veiligheidsbeleid aan dictators. De geschiedenis leert dat het steunen van dictaturen niet zelden heeft gezorgd voor minder stabiliteit en tevens de nodige anti-Westerse sentimenten gevoed. Door burgers politieke participatie te ontzeggen, creëren autoritaire regimes de opstandelingen van morgen.

Het is geen geheim dat veel kopstukken van Al Qaida en IS zijn gekweekt in gevangenissen, waar voorheen democratisch gezinde opstandelingen radicaliseerden. De leider van Al Qaida, de Egyptenaar Ayman Zawahiri was arts, moslimbroeder en radicaliseerde na tien jaar Egyptische gevangenis en werd door Hosni Mubarak het land uitgezet. Volgens Hisham al Hashimi (analist van de Iraakse regering) hebben 17 van de 25 belangrijkste IS commandanten in Irak en Syrië tijd doorgebracht in Amerikaanse gevangenissen tussen 2004 en 2011.

Daarnaast is het gestoeld op de mythe dat er in de Arabische wereld geen plaats is voor democratie omdat het een Westers concept betreft. Een idee dat niet alleen heerst onder westerse politici, maar (niet verrassend) ook zeer populair is onder dictators zelf.

Pertinente onzin

Toch weerhoudt de realiteit de Nederlandse regering er niet van om wapen systemen te leveren aan gewelddadige dictaturen zoals Egypte en de Emiraten. De regering meent dat deze landen de Nederlandse wapens niet tegen hun eigen volk in kunnen zetten. Pertinente onzin: aan Egypte leveren wij systemen waarmee de marine diverse malen het vuur heeft geopend op vluchtelingen en actief is betrokken bij de oorlog in Jemen onder leiding van Saoedi Arabië.

De wapensystemen die wij leveren aan de Emiraten legitimeren regimes die wapenembargo's aan hun laars lappen en milities bewapenen, zoals de Emiraten doen met de milities van Zintan in Libië.

Het lijkt er op dat Nederland niet langer in staat lijkt te zijn om met een proportionele bril naar extremistische dreiging te kijken. In blinde paniek steunt het de meest gewelddadige dictaturen en creëert hiermee, paradoxaal genoeg, de dreigingen van morgen. Resultaat: angst en wederzijds wantrouwen onder burgers, systematisch faciliteren van grootschalige mensenrechtenschendingen en contraproductief terreurbeleid.