Geld geven is geen oplossing voor alle kwalen

Geef de arme geen vis, maar een hengel, luidt een oud adagium. De laatste trend op hulpgebied keert de zaken echter om. Inwoners van landen in Afrika en Zuid-Amerika krijgen vis, in de vorm van geld zonder voorwaarden.

Zo geeft het programma 100Weeks mensen in Rwanda en Ghana 8 euro per week, honderd weken lang. Ze mogen ermee doen wat ze willen. Door sommigen werd gevreesd dat ze het zouden uitgeven aan alcohol of nutteloze statussymbolen, maar volgens onderzoek is dat niet het geval. Veel mensen knappen hun huis op, investeren in een handeltje, sturen hun kinderen naar school.

Aan ‘geld zonder voorwaarden’ zijn grote voordelen verbonden. Het geld wordt direct overgemaakt aan de belanghebbenden, zonder tussenkomst van dure hulporganisaties of corrupte lokale overheden. Het programma is niet paternalistisch en gaat ervan uit dat armen zelf weten wat goed voor ze is.

Hoewel de evaluaties bemoedigend zijn, zitten er ook nadelen aan direct geld geven. Sommige ontvangers moeten getraind en gecoacht worden, waardoor de programma’s toch weer duurder en ingewikkelder worden. Ook is het de vraag wat er gebeurt als de hulp na twee jaar ophoudt. Naar effecten op lange termijn is nauwelijks onderzoek gedaan. Aan innovatieve oplossingen uit het verleden, zoals microkrediet, bleken ook nadelen te zitten, zoals het gevaar van een te hoge schuldenlast. Daarnaast is ‘geld zonder voorwaarden’ politiek kwetsbaar. Anekdotes over armen die hun geld verbrassen, kunnen de publieke steun voor zulke ­programma’s ondermijnen.

Geld geven is geen oplossing voor alle kwalen. Structurele vooruitgang is alleen mogelijk als er ook goede scholen, wegen en andere voorzieningen aanwezig zijn. Fatsoenlijk bestuur en eerlijke handelsverhoudingen met de rest van de wereld zijn van groot belang. Dat neemt niet weg dat geld zonder voorwaarden een interessante vernieuwing is, een goede manier om concreet het lot van armen te verbeteren.