Opinie
'Geen onderscheid tussen feiten en religie op school'
Educatieve uitgeverijen vervormen de werkelijkheid ten dienste van de (christelijke) commercie, schrijft Sanne Terlouw. 'Hoe lang moeten onze kinderen deze heldenverering nog voor zoete koek aannemen?'
De scholen beginnen weer. Onlangs heb ik meegewerkt aan een prestigieuze nieuwe geschiedenismethode voor de basisschool. Een mooie en leuke methode die weer een jaar of tien zal meegaan. De opdracht kwam van een van de belangrijkste educatieve uitgeverijen van ons land. Als tekstschrijver en romanschrijver met een grote interesse voor geschiedenis raakte de opdracht een snaar bij me. Nu zou ik eindelijk iets kunnen rechtzetten, misstanden die al generaties lang opduiken in geschiedenisboekjes.
De nieuwe lesmethode zal gebruikt worden op openbare scholen. Echter, natuurlijk hoopt de uitgever dat ook christelijke scholen hem gaan aanschaffen. Om die reden zijn er grote concessies gedaan aan de tekst, waarvan leraren en ouders maar ook de overheid zich waarschijnlijk niet bewust zullen zijn. Je zou het ook censuur kunnen noemen. Deze manier van werken werd in de vergaderingen besproken als iets waar we nu eenmaal niet omheen kunnen.
Het is zeker niet mijn bedoeling deze ene specifieke uitgever te beschuldigen. Alle educatieve uitgeverijen bezondigen zich hieraan. In alle geschiedenislesmethodes - voor basis- en middelbare school - vindt u onverwachte hiaten en vervormingen. Het is een ondoorzichtig maatschappelijk probleem, dat wel eens aan de oppervlakte mag komen. Omdat ik toevallig aan een methode heb meegewerkt, kan ik een paar voorbeelden geven.
Een van de thema's voor groep 8 is het ontstaan van het christendom. Ik vond het essentieel om duidelijk te maken dat wat in de Bijbel staat een geloof is, en geen historische wetenschap. In de gedrukte versie is mijn tekst volkomen gewijzigd. Zo zag de door mij aangeleverde tekst er uit:
Rond het jaar 0 werd volgens de bijbel in het plaatsje Bethlehem in Palestina een joodse man geboren wiens ideeën heel belangrijk zijn geworden voor de westerse wereld. Hij heette Jezus van Nazareth. In de bijbel staat ook dat Jezus ter dood werd veroordeeld door de Romeinse overheerser omdat hij volgens hem opstandige ideeën verspreidde (...) Jezus was een heel bijzonder mens. Veel mensen dachten dat hij de messias was. Later noemden ze hem de zoon van God. En zo ontstond een nieuwe godsdienst uit het jodendom: het christendom. (...) De christenen hebben de joden de schuld gegeven van Jezus' dood en dat heeft eeuwenlang vreselijke gevolgen gehad voor de joden. (...)
Het volgende staat in plaats hiervan in de gedrukte versie:
Maar er was in het Romeinse Rijk ook een nieuwe groep gelovigen die het zwaar kreeg. Dat waren christenen. In hun godsdienst, het christendom, draaide alles om één God. Deze God had zijn zoon Jezus Christus naar de aarde gestuurd om Zijn boodschap te verspreiden. Jezus en zijn volgers hadden ook tot taak om andere mensen over te halen om ook christelijk te worden.
Jezus had dus volgens de nieuwe tekst als taak om mensen over te halen ook christelijk te worden. Maar als Jezus bestaan heeft, was hij een jood, en had van het christendom geen weet. Het christendom is pas veel later gesticht. Dit is dus apert onjuist. Waarom is geschrapt dat het christendom voortkomt uit het jodendom?
De god van de joden wordt in het er voorafgaande tekstblokje met een kleine letter geschreven en krijgt zelfs een naam (die bovendien niet klopt), zoals Wodan en Donar. In het stukje over het christendom wordt God plotseling met een hoofdletter geschreven. Hiermee wordt voorbijgegaan aan het feit dat de christelijke god nu juist dezelfde is als die waar gelovige joden in geloven. Dat in twee opeenvolgende alinea's het woordje god (joods) en God (christelijk) wordt geschreven, wekt de indruk dat de god waar religieuze joden in geloven een nepgodje is, en die van de christenen de 'echte'.
In mijn tekst stond:
De christenen hebben de joden de schuld gegeven van Jezus' dood en dat heeft eeuwenlang vreselijke gevolgen gehad voor de joden.
Dit is een zeer belangrijk historisch feit, want het heeft aan de wieg gestaan van het antisemitisme. De zin is integraal geschrapt. Ook in een latere passage over de Kruistochten worden de kruisridders als helden neergezet en wordt voorbijgegaan aan de vreselijke moordpartijen die onderweg zijn gepleegd. Hoe lang moeten onze kinderen deze heldenverering nog voor zoete koek aannemen?
Iets anders: de arts Aletta Jacobs is enorm belangrijk geweest voor de emancipatie van de vrouw. Een van haar allerbelangrijkste bijdragen is vrouwen leren hoe ze moeten voorkomen zwanger te worden. De christelijke scholen zouden hier niet van willen horen, zo werd mij gezegd, en de passage is geschrapt.
Ik zou nog meer voorbeelden kunnen noemen. Het is een grote verantwoordelijkheid om lesmateriaal voor jonge kinderen te schrijven, om ze nauwgezet duidelijk te maken wat wij - volwassenen - voor waar aannemen en waarover we geen zekerheid hebben. Kinderen moeten op ons kunnen vertrouwen. En volgende generaties moeten kunnen leren van vorige generaties. Daarom moeten we juist zo kritisch mogelijk tegenover het verleden staan. We moeten het niet mooier maken dan het was en zeker geen gaten laten vallen in dienst van de commercie.
Sanne Terlouw is schrijfster en publiciste
Naschrift van de auteur: Inmiddels heeft de uitgeverij mij laten weten dat in de volgende druk de volgende wijzigingen worden toegepast:
- God met een hoofdletter;
- Gods naam wordt weggelaten;
- de zin over Jezus wordt als volgt geformuleerd: 'De Christenen geloofden dat God zijn zoon Jezus Christus naar de aarde had gestuurd om Zijn boodschap te verspreiden. De volgers van Jezus overtuigden andere mensen ook christelijk te worden.'
