Geen kolen maar atomen

Een aardbeving van 9 op de schaal van Richter, gevolgd door een tsunami met golven van meer dan tien meter hoog. Meer dan 24.000 mensen vonden de dood. Je bent snel geneigd te denken dat er alleen in het Oude Testament ergere dingen konden gebeurden. Niet lang na de apocalyps van de aardbeving en de vloedgolf kwam het derde deel van de ramp, want ellende komt altijd in drieën: de kerncentrale van Fukushima bleek verwoest. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen was het kreng volkomen naar de knoppen.

Bij een scheepswerf, een vliegveld, een autofabriek of zelfs een kolencentrale is dat een grote ramp, maar die ramp wordt weer opgeruimd en dan gaat het leven daarna gewoon verder. Bij Fukushima is dat niet het geval. Er wordt voorlopig niks opgeruimd, hooguit toegedekt, en het leven ter plekke gaat al helemaal niet gewoon verder. Radioactiviteit die uit Japan afkomstig is, wordt bovendien overal gemeten, zelfs in de haven van Rotterdam. Dat vinden we griezelig, en terecht.

Drommel
De Japanse tsunami zelf was trouwens relatief klein. Bij de tsunami van Tweede Kerstdag 2004 kwamen 240.000 mensen om het leven, dat zijn er tien keer zoveel. Mind you: tien keer zoveel! Het verschil tussen de beide rampen is ten eerste dat er in 2004 vooral arme drommels in derde wereldlanden overleden, verder dat er veel minder en meestal ook onscherpe filmbeelden van waren en ook dat er toen geen kerncentrale werd getroffen. Maar dit terzijde.

Kernenergie is en blijft suspect. Meteen na het debacle in Fukushima haalde bondskanselier Angela Merkel een dikke streep door het Duitse atoomprogramma en ook in ons land werden de Kernenergie? Nee bedankt! - buttons weer uit de doos met mottenballen gevist waar ze jarenlang in hadden liggen roesten. We willen die enge kernenergie niet. Ook geen kolencentrales trouwens, maar kolencentrales kunnen geen meltdown ondergaan en geen radioactiviteit verspreiden. Dat is een voordeel.

Fruitschaal
Ze produceren helaas wel veel CO2. Wat het zwaarste weegt hangt af van welk belang je nastreeft: minder radioactiviteit of minder CO2. Als we straks gaan discussiëren over de vraag wat te doen na Fukushima, moeten deze appels en peren met elkaar worden vergeleken. Aan die fruitschaal wil ik graag een bananenschil toevoegen. Dat is een vergelijking van het aantal dodelijke slachtoffers.

Voor zover ik weet kostte de ramp bij Fukushima in eerste instantie drie doden, alle drie medewerkers van de centrale die bij de aardbeving gewond raakten door vallende onderdelen. Maar dan. Onmiddellijk grijpen we in onze herinnering terug naar die twee andere kernrampen die tot ons collectieve geheugen behoren: Three Mile Island en Tsjernobyl. In 1979 ging het mis in de centrale van Three Mile Island bij Harrisburg in de USA en kwam een grote hoeveelheid radioactief gas vrij. Er vielen, dat wordt vaak vergeten, geen dodelijke slachtoffers, maar de discussie over de ramp is nog niet verstomd.

Doodeng
Toen kwam in 1986 de meltdown bij Tsjernobyl, in de voormalige USSR. Die ramp kostte aan 31 mensen het leven, althans dat waren de directe doden, indirect valt geen aantal te geven. Het kunnen er een paar duizend zijn, maar de meningen lopen erg uiteen. Wel kunnen we stellen dat Tsjernobyl de ergste ramp met een kerncentrale was - en is, ook na Fukushima nog. Ik wil voor nu even vaststellen dat Three Mile Island, Tsjernobyl en Fukushima in totaal aan directe doden 34 levens eisten (nl. 0 + 31 + 3). Toch vinden we rampen waar kerncentrales bij zijn betrokken doodeng, ondanks het feit dat er relatief zeer weinig doden bij vallen.

Alternatieven voor kernenergie die wereldwijd veel megawatts opleveren zijn kolencentrales en waterkracht. Maar dat zijn geen fijne alternatieven. Kolencentrales zijn gevaarlijk, want mijnbouw is gevaarlijk. Kolenmijnen vormen voor veel mensen letterlijk een one-way ticket naar de onderwereld. De grootste mijnramp aller tijden vond plaats in 1942 bij Benxi in China, er kwamen 1.549 mijnwerkers om het leven. De grootste Europese mijnramp is die van Courrières in Frankrijk in 1906: 1.099 doden.

Op nummer twee staat de Belgische mijnramp van 1956 bij Marcinelle: 262 mensen vonden daar de dood. Ook in Nederland is het niet altijd goed gegaan. Alleen al de Staatsmijn Hendrik in Brunssum kostte tijdens zijn bestaan, tussen 1915 en 1963, aan in totaal 178 mijnwerkers het leven, waaronder 13 tegelijk in 1947. Vooral in landen als Rusland, China, Pakistan, India zijn aantallen slachtoffers vaak enorm. In China kwamen alleen in 2009 al 2.600 mijnwerkers om het leven. Nog onlangs, in november 2010, kwamen er 29 mijnwerkers om in Nieuw-Zeeland en in maart 2011 waren er 43 doden in een Pakistaanse mijn. Zo kan ik doorgaan tot de avond voorbij is. Steenkool is honderden malen dodelijker geweest dan kernenergie.

Link
Waterkracht, wat geen directe CO2 uitstoot veroorzaakt, is al even link. Stuwmeren vormen niet alleen een enorm groot ecologisch probleem, ze zijn ook levensgevaarlijk. In 1928 bezweek de St. Francis-dam in Californië, met minstens 470 doden tot gevolg. In 1959 brak de Franse stuwdam van Malpasset bij Fréjus: 423 doden. De ruïne van de dam is nu een toeristische attractie. In 1963 gleed een groot stuk berg in een stuwmeer boven het Italiaanse dorpje Longarone, de vloedgolf die daarna over de dam spoelde kostte 1.500 mensen het leven. Longarone was volledig verdwenen. In augustus 2009 ontplofte de machinekamer van een waterkrachtcentrale in Rusland, met 76 doden tot gevolg. Waterkracht heeft dus in de vorige eeuw veel meer doden gekost dan kernenergie.

In de discussie voor of tegen kernenergie worden, ik noemde het al, noodzakelijkerwijs appels met peren vergeleken. En ook met kersen, druiven, pruimen en bananen. Stralingsgevaar versus CO2-uitstoot. Terrorismedreiging versus beschikbaarheid van grondstoffen. Horizonvervuiling versus roetdepositie op de groenknolorchis. Opgewarmd rivierwater versus landschapsaantasting door open-pit mining. Kikkers met vijf poten, Oekraïense miskramen, in windmolens doodgehakselde vogels, ga maar door. En van mij krijgt u het aantal dodelijke slachtoffers dat de verschillende vormen van energieopwekking opleveren er nu nog even bij. En de vreemde conclusie is dat het leven een stuk veiliger is naast een kerncentrale dan onder een stuwdam of in een kolenmijn. Ik wens u veel wijsheid toe.