Gedogen harddrugs is geen oplossing voor veiligheid

Mijn vader, die veel dingen wist, had een hoge dunk van burgemeesters. Als kleine jongen leerde ik van hem dat de burgemeester er voor zorgde dat alles goed liep in de stad waar we woonden: dat de scholen open waren, winkels goede waar verkochten en huizen gebouwd werden. En vooral: dat de mensen veilig over straat konden.

Nu is het de vraag of burgemeesters zelf nog veilig over straat kunnen. Een kwart van de burgemeesters is bedreigd door criminelen, in een aantal gevallen ernstig en langdurig. Ook wethouders, raadsleden, ambtenaren, politieagenten en officieren van justitie worden steeds meer bedreigd en geïntimideerd.

Het is een gevolg van de georganiseerde misdaad-nieuwe-stijl. Kenmerk is de nietsontziende werkwijze. Leiders van criminele bendes laten, vaak vanuit het buitenland, aanslagen en huurmoorden plegen door moderne desperado’s, geronseld aan de zelfkant en voor een luttel bedrag bereid tot alles. Levensgevaarlijke amateurs, getuige ook het toenemend aantal ‘vergismoorden’.

Terroriseren

Dezelfde criminele leiders laten buurten en woonwijken terroriseren, door tot in doorzonwoningen drugslabs, wietplantages en gedwongen prostitutie te exploiteren. Dat gebeurt vaak in georganiseerde verbanden die gebaseerd zijn op interne terreur en kadaverdiscipline - vooral onder het mom van motorclubs, waarvan bijna een kwart van de leden niet eens een motorrijbewijs heeft.

We noemen dat ondermijnende criminaliteit, omdat het de fundamenten van de samenleving aantast en het gezag dreigt te saboteren. De belangrijkste aanjager: drugs, zowel handel als productie. De Nationale Drug Monitor laat de afgelopen jaren een alarmerende toename zien van synthetische drugslabs, van import en export van cocaïne en zelfs van heroïnefabricage op Nederlandse bodem.

We moeten vooral niet denken dat legalisering van bepaalde soorten hard drugs het probleem van die georganiseerde zware criminaliteit zou oplossen of doen slinken. Het Trimbos-Instituut wijst er bijvoorbeeld op dat er dan hoogstwaarschijnlijk een verschuiving naar andere lucratieve handel zal plaatsvinden. Misdaadorganisaties hebben tegenwoordig een divers verdienmodel. Er is een grote verwevenheid met mensenhandel en gedwongen prostitutie.

Bovendien verdienen Nederlandse drugsbendes hun geld niet zozeer in Nederland, maar op de wereldmarkt. Het leeuwendeel van de huidige productie van xtc, maar ook van de in Nederland ingevoerde cocaïne is bestemd voor de buitenlandse markt. Dáár worden de miljarden verdiend en dát zijn de belangen die vervolgens op Nederlandse bodem leiden tot liquidaties, bedreigingen, illegale lozingen van drugsafval en andere vormen van zware criminaliteit.

Alleen een brede aanpak heeft kans op succes. Daarvoor moeten politie, Openbaar Ministerie en andere instanties makkelijker informatie kunnen verzamelen en delen als het erom gaat dergelijke ondermijnende criminele praktijken bloot te leggen. Ik besef dat dat een gevoelig onderwerp is in een tijd waarin de individuele privacy al genoeg onder druk staat. Evengoed zijn privacyregels er niet om criminele praktijken te verdoezelen. Ik ben er dan ook van overtuigd dat we voor die verdergaande informatie-uitwisseling de nodige waarborgen kunnen inbouwen.

Afpak-aanpak

Ook belangrijk is de afpak-aanpak. Daar kunnen we nog meer meters maken. Het afgelopen jaar ging ik een aantal keren op pad met wijkagenten in buurten die zwaar te lijden hadden van ondermijnende criminaliteit. Telkens weer wezen ze op de noodzaak van extra expertisecapaciteit op terreinen als offshoring, fiscaliteit en ‘financial doctoring’. In gewone mensentaal: al die activiteiten waarmee smerig verdiend geld wordt witgewassen dat zich vervolgens een weg baant naar de bovenwereld. Ik wil dat de diensten in de opsporing hun expertise verbreden, zowel op het gebied van intelligence als op financieel terrein.

Een aanpak van ondermijnende criminaliteit moet ook consequent zijn. Gedoogbeleid ten aanzien van zware verdovende middelen, waarvoor sommigen pleiten, zorgt voor verwarring in de samenleving over wat we nu precies voorstaan als overheid. Onze misdaadbestrijders moeten weten waar ze aan toe zijn. Het gaat de georganiseerde misdaad om geld en dat verdienen ze eerst en vooral met de verkoop van drugs op de wereldmarkt. Dat fenomeen moeten we op alle fronten bestrijden.

De burgemeester symboliseert die strijd en ik sta vierkant achter hem of haar. Mijn streven als minister van Justitie en Veiligheid is het dat elke burgemeester in Nederland over een paar jaar weer veilig over straat kan.

_{Ferdinand Grapperhaus is minister van Justitie en Veiligheid.}