Ga niet met een witkwast over de geschiedenis, maar zorg voor een evenwichtig verhaal

Brief van de dag: geschiedenisles

Het schoolvak geschiedenis staat, zo blijkt uit uw krant, zeer in de belangstelling van allerlei maatschappelijke groepen. Die vinden allemaal dat ook hun belang nadrukkelijker in het lesprogramma verwerkt moet worden. Minister Van Engelshoven wil meer ‘schaduwkanten’, het CDA meer nationale binding, The Black Archives meer zwarte en internationale perspectieven enzovoorts.

Als geschiedenisdocent juich ik die belangstelling toe. Geschiedenis is altijd een thermometer van maatschappelijke ontwikkelingen geweest. Maar ik pleit voor voorzichtigheid.

Er zitten al veel ‘schaduwkanten’ van onze geschiedenis in ons onderwijs. Het Nederlandse aandeel in de transatlantische slavenhandel en slavernij in de Amerikaanse koloniën, de positie van andere slachtoffers van de geschiedenis (christenen in het Romeinse rijk, horigen in de middeleeuwen, VOC-matrozen, arbeiders in de industriële revolutie, vrouwen, Afrikanen en Aziaten die leden onder de Europese bezettingen), zitten al op allerlei plekken in het programma.

Ten tweede bestaat de verleiding om door te schieten en van hen die gezien worden als slachtoffers van de geschiedenis nu opeens de nieuwe helden te maken. Het is een logische reactie, maar dient uiteindelijk hun zaak niet. Het gaat om een evenwichtig beeld: je moet ook de schaduwkanten van de schaduwkanten belichten, bijvoorbeeld de rol van Afrikanen bij de trans-Atlantische slavenhandel.

Het gevaar dreigt dat we met een grote witkwast over de geschiedenis heengaan. Bij al dat overkalken dreigt zicht op het verleden te verdwijnen. Een zo goed en evenwichtig mogelijk beeld krijgen is juist de hele gedachte van het geschiedenisonderwijs. Weglakken is géén oplossing.

Naast kennis ontwikkelen leerlingen vaardigheden in de geschiedenisles: leren inzien dat er verschillende visies zijn op dezelfde historische gebeurtenissen. Vóór het vellen van een moreel oordeel over mensen uit het verleden moet je je ook verdiepen in wat in die periode normaal werd gevonden. Kernbegrip is standplaatsgebondenheid. We zitten allemaal vast aan onze plek in de tijd en de ruimte. De ‘daders’ gedroegen zich zoals in die tijd gebruikelijk was. Kortom laat de witkwast thuis en zorg voor een evenwichtig verhaal.

_{Jeroen Onderwater, docent geschiedenis, Lutjegast}

Hoera

Hoera voor Asha. In een kraakheldere column vrijdag omschrijft ze hoe de rijken steeds rijker worden en de werkenden steeds armer. Mijns inziens tevens de voornaamste grondslag voor populisme.

De vakbonden en de (linkse) politiek hebben zich de laatste jaren in de maling laten nemen door partijen die werknemers uitzuigen en miljardairs uit de wind houden. Flinke salarisverhogingen zijn nodig en daarmee spek je de pensioenfondsen ook een stuk beter in de toekomst. Want laten er niet vergeten dat een armzalig loon automatisch leidt tot een armzalig pensioen. Omhoog die lonen.

_{Erwin Noorman, Meppel}

Vilein

Heerlijk vilein zoals Selma Leydesdorff aan het eind van haar heldere uiteenzetting over het Joodse verzet in de Tweede Wereldoorlog FvD-senator Toine Beukering zonder hem bij naam te noemen even op zijn plek zet (O&D, 12 juni): ‘Men hoeft niet erg geschoold te zijn om dit soort informatie te vinden.’ Juist ja. Feiten verdraaien is een ding.

Maar de feiten niet kennen en toch het tegendeel beweren is ronduit stuitend. En dat had kans om voorzitter van onze Eerste Kamer te worden. Toine Beukering is een dom dom biggetje. Hopelijk laat hij zich snel bijscholen.

_{Lieuwe Rozema, Groningen}

Seks

Seks is een van de fundamenten van je relatie, aldus SGP-politica Paula Schot (O&D, 14 juni). Voor homo’s is wat haar betreft de enige keuze: praktiseer niet. Uiteraard begrijp ik dat in Schots opvatting de Bijbel homoseksualiteit afwijst. Maar ik snap echt niet dat Schot het lef heeft een ander te ontzeggen wat voor haarzelf fundamenteel is.

_{Marcel Zijlstra, Edam}

Respectvol

Een mooi interview door Anouk Boone met Paula Schot. Het is respectvol, zoals het hoort trouwens. Mensen met een mening die afwijkt van het gemiddelde zoals over abortus, worden nog te vaak weggezet als ultraconservatief of nog erger vrouwvijandig. In dit interview dus niet.

Ook daarom lees ik de Volkskrant.

_{Jan Otten, Rijssen}

Hooggeleerde geiten

Hoogleraar onderwijskunde Merry en onderwijsonderzoeker Driessen (O&D, 11 juni) doen me aan geiten denken. Ze stellen dat hoogopgeleiden hun kinderen niet vrijwillig slechter onderwijs zullen laten geven en dat dáárdoor de ongelijkheid in het onderwijs nooit zal verdwijnen.

Er is een mooie oude Russische parabel over deze manier van denken: Igor en Boris zijn straatarme boeren die nauwelijks in leven blijven. Boris heeft het iets beter, want hij bezit een graatmagere geit. Op zekere dag verschijn er een fee aan Igor, hij mag een wens doen.

‘Ik wens dat Boris’ geit doodgaat!’, antwoordt hij.

_{René Dijkgraaf, Harderwijk}

Prutswerk

Ik ben het roerend eens met wat Aleid Truijens in haar column van 8 juni schrijft over Curriculum.nu, maar ben zo mogelijk nog wat pessimistischer. Die stukken zijn geschreven vanuit een ideologie die het begrip ‘tunnelvisie’, toch een zware diskwalificatie van onderwijsvernieuwingen in het rapport-Dijsselbloem, nog doet verbleken.

Curriculum. nu komt niet voor niets voort uit een ‘platform’ dat bedacht werd door Sander Dekker, de even machtige als incompetente verdediger van het prutswerk dat rekentoets heette.

Het verzet daartegen door mensen die verstand van zaken hadden was enorm, maar voor mensen als Dekker, die tunnelvisie verwart met vastberadenheid, volstrekt irrelevant. Als Curriculum.nu echt geïnteresseerd zou zijn in de meningen van mensen met andere ideeën over onderwijs, zouden de commissies niet op zo’n eenzijdige manier zijn vastgesteld, volgens het leidende principe: anders gaat vóór beter.

Een echte ramp zal zich natuurlijk niet voltrekken. Het onderwijs wordt alleen maar steeds slechter - niemand die daar zichtbaar last van heeft.

_{Jaap de Jonge, Amsterdam}

Slecht plan

In zijn opiniestuk ‘Voorstellen onderwijs zijn geen ‘ramp’’ (O&D, 13 juni) bestrijdt Jeroen Steenbakkers de mening van Aleid Truijens die de curriculum.nu voorstellen rampzalig vindt (Column, 7 juni). Zijn betoog onderbouwt Steenbakkers met een voorstel van curriculum.nu om bij het vak Nederlands de vakinhoud meer ‘in context’ te behandelen. Dit voorstel heeft zijn volle sympathie.

Hoewel deze context aanpak bij het vak wiskunde/rekenen geen doorslaand succes is geworden, zou het wellicht bij Nederlands goed kunnen werken.

Probleem is echter dat curriculum.nu de manier waarop vakinhoud wordt behandeld beslist niet mag voorschrijven. Curriculum.nu moet gaan over het ‘wat’ niet over het ‘hoe’. Kennelijk beweegt curriculum.nu zich toch op verboden terrein.

Jeroen Steenbakkers laat juist zien dat haar waarschuwing tegen curriculum.nu op zijn plaats is.

_{Jan Jimkes, oud-conrector en wiskundeleraar, Utrecht}

Rotterdam en poëzie

In het interview van Arjan Peters met burgemeester Aboutaleb in Boeken van 8 juni, zegt de burgemeester: ‘Dit is vanouds een stad met blauwe banen, de blue jobs, mensen met blauwe overalls in de haven.(..) En toch is diezelfde stad is sinds jaar en dag vervlochten met poëzie. De arbeiders en het intellect hebben elkaar in Rotterdam gevonden.’

Vanaf het begin van Poetry International, 50 jaar geleden, kwam de gewone wereld dichtbij de poëtische wereld.

De vrijwilligers van het eerste uur kwamen allemaal uit de workshops voor poëzie en proza van de Rotterdamse Kunststichting en de WAR (Werkgroep Arbeidersliteratuur Rotterdam).

Zij verzamelden de gedichten, de vertalingen , stelden bundels samen van de dichters. Affiches met dichtregels werden geplakt op deuren en ramen en in trams.

De stad gonsde van de poëzie. Ieder jaar mocht een Rotterdamse dichter het festival openen. Ook ik, in het jaar 1975.

Een groots onthaal kregen alle dichters tijdens de festivalweek op het stadhuis. Vooral ten tijde van het burgemeesterschap van André van der Louw, maar ook onder burgemeester Bram Peper.

Dit zou ik burgemeester Aboutaleb ook gunnen: zo’n bijeenkomst met dichters en vertalers in zijn eigen stadhuis.

Doe het burgemeester!

_{Hannie Groen, Eindhoven}

Failliet

Een intrigerend verhaal van Nico Keuning over de ‘last’ van de studentenscriptie aan het einde van hun studie.

Waarin werkelijk niet één inhoudelijk argument wordt gebruikt om het achterwege laten van die scriptie te verklaren. In feite geeft hij aan dat de afstuderend student niet in staat is om een samenhangend verhaal te schrijven in het Nederlands of in het Engels.Waarmee Keuning het naderend failliet van de universitaire kennisoverdracht niet beter had kunnen beschrijven.

_{Jaap van Velzen, Vlissingen}

Utopie

Strengere selectie aan de poorten van de universiteit? (Ten eerste, 12 juni). Strengere selectie op de middelbare school is een beter plan. We moeten af van het idee dat iedereen moet studeren. Met behulp van ik weet niet hoeveel bijles lessen je vwo-diploma halen en dan denken dat de universiteit een makkie zal worden is utopie.

_{Ada Schotting, Amstelveen}

Opkloppen

‘Wetenschap klop je nieuws niet zo op’ (Opinie, 8 juni 2019) beschrijft mooi hoe universiteiten met persberichten middelmatige vondstjes oppompen tot grootse doorbraken omdat ze hun waar natuurlijk wel moeten verkopen. Maar de Volkskrant blijkt niet veel beter. ‘Is je cholesterol wel te hoog?’ kopt de krant op 4 juni 2019. ‘Met een nieuwe richtlijn moeten nog meer Nederlanders cholesterolverlagers slikken om de kans op een niet-dodelijke hartaanval of beroerte, mogelijk, iets te verlagen. Vaak met nare bijwerkingen’.

Maar de nieuwe richtlijn laat helemaal niet méér Nederlanders cholesterolverlagers slikken. Het gaat om de groep die hart-vaatziekten heeft doorgemaakt en jonger dan 70 jaar is en zegt dat die cholesterolverlagers mogelijk intensiever behandeld moet worden. En dat intensiever behandelen leidt wel degelijk tot een lagere kans op een niet-dodelijke hartaanval of beroerte.

En ja, soms gaat dat gepaard met bijwerkingen maar dan kan in overleg met de patiënt tot minder intensief behandelen of zelfs stoppen van de behandeling worden besloten.

_{Wim Lucassen, huisarts en onderzoeker AMC, Amsterdam}

Infotainment

Maarten Keulemans stelt dat universiteiten in toenemende mate opgeklopte persberichten uitsturen over nieuwe wetenschappelijke bevindingen (Opinie, 8 juni). Dat is ergerniswekkend en schadelijk, zo schreef ik zelf in 2012 en 2013 in twee vakbladen (International Journal of Epidemiology en Nature Reviews Genetics).

Maar ooit gehoord van een politiek journalist of een sportjournalist die zich beklaagt over persberichten?

Mijn atypisch hoge vertrouwen in de beroepsgroep is gebaseerd op het idee dat serieuze journalistiek stoelt op onafhankelijke waarheidsvinding. En dan wringt het dat wetenschapsjournalistiek lang niet altijd het niveau van infotainment ontstijgt.

Terwijl juist zoiets moois en belangrijks als wetenschap bezielde en kritische journalistiek verdient. Voorwaarde is in mijn ogen dat een journalist het originele wetenschappelijke artikel erbij pakt in plaats van blind te varen op een persbericht en enkele antwoorden van de onderzoeker in kwestie (die krampachtig moet proberen alles simpel en eenduidig te houden voor de journalist). Het handige is dat je, ondanks beperkte kennis van technische details, toch vrij eenvoudig de kwaliteit van een artikel snel kunt beoordelen.

Aan het eind staan de mitsen en maren verplicht hapklaar opgesomd en bovendien gaat het vaak over in essentie simpele zaken. Zo kon ik in een conceptstuk van een journalist van deze krant corrigeren dat het niet om duizend maar slechts honderd proefpersonen ging, toen ik gevraagd werd commentaar te geven op onderzoek van anderen.

Maar wetenschapsjournalistiek kan definitief degraderen tot doorgeefluik, als de suggestie van Keulemans wordt opgevolgd dat onderzoekers van verschillende universiteiten voortaan maar samen moeten bekokstoven welk persbericht journalisten deze week toegestuurd krijgen.

Overigens: in mijn eigen instituut moet ik hemel en aarde bewegen voordat een bericht over mijn onderzoek ook als persbericht de deur uit gaat. En dat is goed.

_{Bas Heijmans, epigeneticus verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum}