Europese solidariteit
Voor de voorstanders van Europese integratie bood de voorbije week weinig reden tot vrolijkheid. En er zit nog veel meer venijn aan te komen, als de voortekenen niet bedriegen.
Aan het begin van de week schoot de Franse minister van Financiën uit haar slof tegen Duitsland. Door de consequente loonmatiging en de eenzijdige nadruk op export zou de grootste economie van Europa andere EU-landen in de problemen brengen. De Duitsers moesten eens wat meer consumeren en zo andere Europeanen helpen, luidde de merkwaardige oproep van Christine Lagarde.
De Duitsers reageerden terecht verontwaardigd en lieten op hun beurt hun tanden zien. Bondskanselier Angela Merkel suggereerde dat landen die zich structureel niet aan de afspraken houden, uit de eurozone zouden moeten worden gezet – geen onschuldige gedachte nu Europa over de Griekse financiële crisis diep verdeeld is geraakt.
Met haar opmerking maakte Merkel een knieval voor de populistische oplossing, die erop neerkomt de verkwistende Grieken zo snel mogelijk ‘uit Europa’ te stoten. Haar suggestie valt te duiden als een voor binnenlandse consumptie bedoelde opmerking, nu de Duitse publieke opinie zich tegen steun aan Griekenland heeft gekeerd. Maar ondertussen leverde Merkel wel zo haar bijdrage aan de verzuurde Europese verhoudingen.
Nederland probeert bepaald niet de gemoederen tot bedaren te brengen. De Tweede Kamer toonde zich deze week tot tweemaal toe een fel tegenstander van iedere vorm van Europese hulp. Ondanks pleidooien voor een flexibeler opstelling van de premier en de president van De Nederlandsche Bank liet de Tweede Kamer zich niet vermurwen.
Nederland neemt daarmee een tamelijk extreme positie in. Terwijl Duitsland rept over een ‘mogelijke’ doorverwijzing van Griekenland naar het Internationaal Monetair Fonds (IMF), in combinatie met Europese hulp, is het Nederlandse parlement, met CDA en VVD voorop, een uitgesproken voorstander van de IMF-route.
Dat Nederland in deze kwestie tot de radicale vleugel behoort, valt niet los te zien van de traditionele nadruk die Nederland in Europees verband altijd op gezonde overheidsfinanciën legt, overigens samen met Duitsland. Maar dat komt enigszins pedant over nu Nederland zijn zaakjes zelf niet meer op orde heeft.
Juist deze week raamde het Centraal Planbureau (CPB) dat de komende jaren – hetzij via bezuinigingen, hetzij via lastenverzwaringen – 29 miljard euro moet worden gevonden om de kosten van de crisis en de vergrijzing te kunnen opvangen. Nu valt er op de rekensom van het CPB zeker wat af te dingen, maar de richting is duidelijk: iedere regering, hoe ook samengesteld, zal scherp op de uitgaven moeten letten. Garanties of leningen ter waarde van enkele miljarden voor Griekenland komen dan slecht uit. Dat verklaart de felheid van het verzet in de Tweede Kamer.
Maar daarmee hebben de tegenstanders nog niet het gelijk aan hun zijde. Redding van Griekenland is een Europese zaak om economische én politieke redenen. Een faillissement van het land zou tot miljardenstroppen bij banken in Europa leiden – met alle gevolgen van dien voor hun stabiliteit, die net met zoveel moeite is verkregen. Bovendien loopt Europa het gevaar dat de financiële markten zich gaan richten op andere zwakke schakels in de eurozone, Portugal en Spanje voorop. Gebeurt dat, dan komt het voortbestaan van de euro zelf in het geding gedrang. De ondergang van de gezamenlijke munt zou een enorme tegenslag voor de Europese samenwerking zijn.
Nu de EU-landen de crisis steeds nadrukkelijker in hun eigen portemonnee voelen, is het hemd al snel nader dan de rok. De onderlinge solidariteit wordt zwaar op de proef gesteld. Met zijn opstelling lijkt Nederland aan die solidariteit waarde te hechten. Het eigen belang zou echter ook meer moeten worden onderkend.
