Er is een offensief nodig tegen de egoïstische belastingboodschap van influencers als Ryan Babel

Een maand of drie geleden postte Oranje-international Ryan Babel een foto op Instagram waarop hij met een serieus gezicht een boek over Tax Free Wealth vasthoudt. ‘Ik weet niet of jij van belasting betalen houdt, maar ik niet’, zo luidt het bijschrift. Verderop in de post verwijst hij naar een pagina waarop te lezen zou zijn hoe je op legale wijze zo goed als geen belasting zou kunnen betalen, net als hij. SP-leider Lilian Marijnissen reageerde scherp op de post door Ajacied Babel te vergelijken met de Feyenoorder Toornstra, die juist pleitte voor minder salaris voor voetballers – ‘zoek de verschillen’.

Babel riposteerde niet-ironisch dat ‘het altijd de ongeschoolden zijn, die een mening uitdragen over een onderwerp waar ze weinig van afweten.’ De zelfoverschatting van een voetballer wiens economische kennis zich beperkt tot de aanschaf van designertassen en in de prak te rijden sportauto’s is even lachwekkend als zorgelijk. Babel is namelijk niet de enige succesvolle jongeman die in de misvatting verkeert dat hij elke cent zelf heeft verdiend, en niet schatplichtig is aan de maatschappij waar hij zijn succes aan te danken heeft.

Dankzij de neoliberale doctrine waarin succes een keuze is, denken allerhande voetballers en muzikanten dat zij het allemaal zelf hebben gedaan. In zekere zin begrijpelijk; de concurrentie is moordend en wanneer je wordt omringd door andere zeer getalenteerde jongens, die desalniettemin afvallen op weg naar de top, zou je zomaar kunnen gaan geloven dat jij heel bijzonder bent, wanneer je die top wel haalt. En hoe meer je het idee hebt dat succes vooral jouw eigen verdienste is, des te minder je vindt iets verplicht te zijn aan anderen.

De omgevingsfactoren en het simpele geluk worden door dit soort lieden consequent onderschat, net als het belang van de infrastructuur waarin ze zelf boven zijn komen drijven. Het idee dat talent en gunstige genenpakketen ook een variant op geluk zijn, komt al helemaal niet in ze op. Dit meritocratische zelfbedrog is extra pijnlijk bij migrantenkinderen; Babel snapt niet dat met belastingontwijking de kansen van toekomstige Babels om dezelfde weg als hij te bewandelen nog kleiner worden dan ze al zijn. Hij wil in al zijn egoïsme de toch al steeds slechter hijsende sociale lift nog verder saboteren, vergetend dat belasting zijn sociale stijging heeft betaald.

Babel is niet de enige selfmade miljonair die denkt dat zijn eigen levensgeluk is te veralgemeniseren tot een levenswijze. De coronacrisis heeft de inkomsten van menig artiest en BN’er doen opdrogen, waardoor velen hun heil hebben gezocht in het geven van cursussen. Zo heeft rapper Ali B een platform waar hij mensen voor een euro per dag ‘laat groeien’, door middel van korte Instagramfilmpjes. En zelfs vrijetrappen- en frikadellenexpert Wesley Sneijder is voornemens ondernemers te gaan helpen ‘hun bedrijven te laten groeien door middel van winstgevende online strategieën’, samen met zanger Rolf Sanchez. Welke relevante kennis de twee ter zake hebben is onduidelijk.

De ideologie van de selfmade man is fundamenteel problematisch; minder succesvolle mensen wordt aangepraat dat het allemaal hun eigen schuld is. Daarnaast zijn kennis en succes twee verschillende zaken, die elkaar hoogstens kunnen overlappen; het eerste stelt je in staat een ander wat bij te brengen, het tweede niet. Het gebrek aan bescheidenheid en realisme over de herkomst van hun succes gaat hand in hand met een enorm gebrek aan respect voor onze toch zeer succesvolle overheid. Het libertarische dogma van de effectieve particuliere sector en de verkwistende publieke sector was de afgelopen decennia even dominant als verwoestend, ook op cultureel vlak.

Van het sociale contract hebben rappers en voetballers geen benul, omdat het hun nooit fatsoenlijk is uitgelegd. En nu deze succesvolle influencers met slagkracht hun egoïstische boodschap ook nog eens succesvol onder jongeren verspreiden, is een tegenoffensief van de overheid al helemaal hard nodig. Hoe zo’n campagne er dan uit moet zien? Dat kunnen Ali B en Wesley Sneijder misschien wel vertellen.

Sander Schimmelpenninck is journalist en ondernemer.