Een Zeeuwse universiteit, beroepsbedelaars, vergroening en de homo scriptor

Brief van de Dag: Multatuli’s geboortehuis verkommert

Maandag onthulde de koning in de Nieuwe Kerk de steen die er ter nagedachtenis aan Multatuli’s 200ste geboortedag geplaatst zal worden. Multatuli is een van de grootste, zo niet de grootste Nederlandse schrijver.

De Volkskrant besteedde ruim aandacht aan de plechtigheid en drukte de lofrede van Arnon Grunberg in zijn geheel af.

Multatuli’s geboortehuis staat in de Korsjespoortsteeg, op nummer 20, en daar is sinds de jaren zeventig het piepkleine Multatuli ­Museum gevestigd. Tot een jaar of tien geleden ontving het museum een kleine subsidie van de gemeente Amsterdam. Daarvan moest onder andere de huur betaald worden, maar toen die ‘marktconform’ werd, kon het niet meer uit. Een aanvraag voor subsidie werd afgewezen door de Amsterdamse Kunstraad.

Intussen zijn de kozijnen verrot, dreigt het gebouw te verzakken en lekt de boel behoorlijk. (Het manuscript van de Max Havelaar ligt veilig in de Universiteitsbibliotheek.) Er is geen geld voor groot onderhoud. Alleen de allerergste problemen worden, in overleg met de gemeente, steeds aangepakt.

Merkwaardig. Van de grootste Nederlandse schrijver, wiens gedachtengoed onverminderd actueel is, staat het geboortehuis te verkommeren. Hoe anders gaan andere landen met zo’n erfenis om!

Wat er zou moeten gebeuren: een grondige restauratie van het pand. En, wil je een museum van enig belang runnen: de aankoop van een of meer belendende percelen. En een behoorlijk budget om daar ook activiteiten te organiseren. Dit zouden zowel de Rijksoverheid, als de gemeente Amsterdam en enkele fondsen zich moeten aantrekken.

_{Winnie Sorgdrager, Oud-voorzitter Multatuli Genootschap en Multatuli Museum, Amsterdam}

Vergelingspremie

Bijna twee miljard euro in zes jaar over de balk gegooid, zonder dat de landbouw groener werd. Ik wil het scherper stellen. Een van de pijlers van de groene subsidiestroom, de vergroeningspremie van 115 euro per hectare, is in feite een vergelingspremie.

Tien jaar geleden ploegden boeren hun door de EU verplicht gestelde groenbemesters of vanggewassen nog netjes onder. Maar toen kwam op advies van Wageningse onderzoekers en slimme voorlichters het doodspuiten met Round-Up – werkzame stof glyfosaat – in zwang. Ook voor het resetten van grasland – doodspuiten van de oude zode, inzaaien van nieuw gras – is het ­inzetten van het oorspronkelijk als ­onkruidbestrijdingsmiddel bedoelde ­glyfosaat tegenwoordig gemeengoed.

Kostenefficiënter en gemakkelijker. Visueel resultaat: verdorde, geelbruine akkers en weilanden die zich in het voorjaar als een olievlek over Nederland verspreiden. Een gesubsidieerde woestijn voor boerenlandvogels en insecten, dodelijk voor een gezond bodemleven. Moraal: vergroeningssubsidie zonder flankerend beleid op het gebied van ­pesticidengebruik is weggegooid geld.

_{Gerrit Wildenbeest, Lisse}

Toch vergroening

Het artikel Groener werd de landbouw niet van al dat EU geld laat overtuigend zien dat het falen van de vergroening van de ­Nederlandse landbouw deze keer niet te wijten is aan de vermaledijde EU maar aan de landelijke politiek.

Zou het trouwens niet logischer zijn om, gezien het algemeen maatschappelijk belang, de premie volledig te koppelen aan vergroening in termen van Ecologische Focusgebieden omdat de bijdrage hiervoor van 115 euro in het niet valt bij de toch al te ontvangen 250 euro? Maar of een algemene premie van 375 euro daarvoor voldoende zou zijn, valt te bezien.

Waarom geen gericht onderzoek op nu al bestaande succesvolle natuur­inclusieve bedrijven om te zien welke bedragen werkelijk nodig zijn? Die zullen per bedrijf variëren en daar zou de subsidie op moeten inspelen.

_{Johan Bouma, Rhenen}

Terugvorderen

Onze boeren ontvingen de afgelopen jaren 2 miljard van de EU om te werken aan vergroening. Nu blijkt dat ze er vrijwel niks aan deden. Dat geld zal toch wel worden teruggevorderd, net als laatst bij die bijstandsmoeders?

_{Coen de Jonge, Peize}

Zeeuwse universiteit

Op mijn achttiende verhuisde ik vanuit Zeeland om te gaan studeren, net als vrijwel mijn hele vwo-klas. Weinig twintigers keerden na hun studie terug. Waardevolle sociale en zakelijke netwerken bonden hen aan hun nieuwe omgeving. De mariniers hebben die binding ook als motief om niet te willen verhuizen. Een kazerne in Groningen of Zuid-Limburg had waarschijnlijk dezelfde weerstand gewekt. Die regio’s hebben echter het voordeel dat de Rijksuniversiteit Groningen (sinds 1614) en de Universiteit Maastricht (sinds 1976) getalenteerde jongeren aantrekken en de uitstroom beperken.

Zeeland heeft een universiteit nodig. Het voor de marinierskazerne vrijgemaakte terrein is ongeveer half zo groot als de campus van de Universiteit Twente. Het treinstation van Vlissingen ligt op 700 meter afstand en de grootste Zeeuwse steden binnen 30 kilometer. Vlakbij ligt een ideale samenwerkingspartner, het internationaal georiënteerde University College Roosevelt, ­onderdeel van de Universiteit Utrecht.

Dit is het moment voor versterking van de economische structuur van Zeeland op lange termijn door oprichting van De Admiraal Michiel Adriaenszoon de Ruyteruniversiteit. Luctor et Emergo.

_{Kees Kaan, Utrecht}

Selectief shoppen

Het onlangs vertaalde Kapitaal en ideologie van Thomas Piketty bewijst dat deze gelouterde econoom ver buiten de grenzen van zijn academisch specialisme durft te kijken. En dat getuigt van moed, maar is tevens riskant. Net als Karl Marx, voor wie hij een diepe bewondering koestert, perst ­Piketty de geschiedenis in een zodanig keurslijf dat hij zijn voorspellingen als noodzakelijke wetmatigheden presenteert. Selectief shoppend in het rijk gevulde winkelmagazijn van de geschiedenis pikt hij datgene eruit wat in zijn straatje past. Toegegeven, hij bereikt er een groot publiek mee en, niet te vergeten, heel veel media-aandacht.

_{Albert Kort, ’s-Heer Hendrikskinderen}

Bedoeling

Iedere wet/regel/afspraak is gemaakt met een bedoeling. Bij het handhaven van een wet moeten we altijd handelen vanuit die bedoeling. Daarmee voorkomen we dat kinderen beboet worden omdat ze op een verkeerd moment op een schommel zitten. Daarmee voor­komen we dat de sympathieke voetbaltrainer Ron Jans als een racist wordt weggezet, omdat hij uit blijdschap (even) meegezongen heeft. Daarmee voorkomen we dat de wet datgene veroorzaakt wat we nu juist willen voorkomen: polarisatie!

_{Rob Lieshout, Heerhugowaard}

Beroepsbedelaar

Anders dan briefschrijfster Petra van Zijl denkt, ligt de vrouw op de foto in de krant van afgelopen ­zaterdag niet te slapen op de Champs-Elysées, maar te bedelen – zie het kartonnen bekertje in haar hand. Dat de mensen niet op- of omkijken lijkt harteloos, maar komt vooral doordat ze het gewend zijn: vrouwen als zij komen hier elke dag op deze manier liggen, al jaren lang. Ze is naar alle waarschijnlijkheid lid van een groep beroepsbedelaars en niet te vergelijken met de daklozen die verderop in het artikel worden beschreven. Bewoners en bezoekers van Parijs kunnen beide groepen heel goed uit ­elkaar houden. Schrijnend blijft het.

_{Evert van Ginkel, Leiden}

iPad met wielen

De test van de Hyundai Kona Electric geeft een aardig inzicht in wat een elektrische auto nou eigenlijk is. De Kona is altijd online, schrijft Bard van de Weijer. Aha. Een elektrische auto is dus een iPad met wielen. Zijn belangrijkste taak is het om continu in verbinding staan met zijn fabrikant (de werkelijke eigenaar) om te laten weten hoe het met hem gesteld is en om data over de bestuurder (die denkt dat hij de eigenaar is) door te sturen. En als er dan nog energie over is mag de bestuurder een stukje met hem rijden. Om weer nieuwe data te verzamelen die de auto dan weer naar de fabrikant kan sturen.

_{Eric Jansen, Wageningen}

Wie zijn ‘ze’?

Belastingdienst, UWV, Sociale diensten, CBR, ze hebben blijkbaar weinig meer op met de individuele mens, slachtoffer van automatisering en digitalisering. Maar wie zijn die ‘ze’? Zijn het de ambtenaren? Maar die zijn, begrijp ik, zelf slachtoffers van nieuwe bevelen en ‘dringende adviezen’ van hogerhand.

Zijn het de ‘managers’? Of voeren ook zij enkel opdrachten uit die voortvloeien uit aanbevelingsbrieven en ­nota’s die op hun kantoormat vallen?

De hoogste ambtenaren misschien? Maar die beamen dat het nu echt anders moet! De Tweede Kamer dan? Vraag een willekeurig Kamerlid van welke partij dan ook of zij misschien die ‘ze’ zijn. ‘Nee, onze partij niet! Wij pleiten al jaren voor een menselijkere benadering en zoals de slachtoffers van de overheid behandeld zijn... schandalig!’ Het kabinet dan? Maar de leden van onze regering hebben zich al uitgeput in duizend excuses en zich, huilend, compassioneel opgesteld.

Wij mensen hebben een behoefte een schuldige te kunnen aanwijzen. Misschien zijn we het zelf wel. Jarenlang big brother zijn gang laten gaan, zonder bij onze vertegenwoordigers aan de bel te trekken. Bestaat er nou een ‘ze’, een horde van nietsontziende, systeemdoordouwers, waar dan ook? Nog nooit een artikel of column gelezen, die daar enige duidelijkheid over gaf.

_{Harry van Berkel, Hillegom}

Peanuts

Bij de discussies over de begroting van de Europese Commissie wordt nog steeds niets vermeld over de maandelijkse verhuizing naar Straatsburg en terug voor het geschatte bedrag van 10 miljoen euro per keer. Dat is natuurlijk peanuts in vergelijking met de ­totale begroting, maar twaalf keer peanuts elk jaar is toch weer bijna een half miljard in vier jaar. Wellicht liggen er wel meer peanuts voor het oprapen in Brussel, zoals misbruik van subsidies en verkeerde stimulansen.

_{Sjoerd Nienhuys, Hilversum}

Markerwaard

Dat D66 en CDA plannen opperen om de Zuidoostpolder uit te breiden ten gunste van woningbouw is wellicht een gunstige aanleiding om onze blik eens te verruimen. In 2003 heeft het toenmalige kabinet besloten de aanleg van de derde IJsselmeerpolder, de Markerwaard, definitief af te blazen. De behoefte aan landbouwgrond bleek toch niet zo groot als eerder gedacht en een groot zoetwaterbekken heeft ook zo zijn – vooral ecologische – charme.

Inmiddels leven we in 2020 en staat Nederland voor de grote opgave om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen en compenserende maatregelen te treffen teneinde de opwarming van de aarde tegen te gaan. Kijken we dan naar een eerder gelanceerd plan van GroenLinks en SP om 17 miljoen bomen aan te planten met als bedoeling CO₂ in op te slaan dan zien we een geheel nieuw perspectief voor de Markerwaard ontstaan. Leg die polder aan en plant hem voor, zeg 90 procent, vol met bomen. Er ontstaat dan een natuurgebied dat groter is dan de Veluwe en er worden substantiële stappen gezet op het gebied van het tegengaan van klimaatverandering. De overige 10 procent kunnen we aanwenden voor woningbouw. Ook die nood is huizenhoog, vooral in de Randstad.

_{Ruud van den Bemt, Sint-Michielsgestel}

Kop in het zand

Ik heb nog geen berekening gezien hoeveel CO₂ het kost om je kop in het zand te steken.

_{Lau van Roon, Paleochora (Griekenland)}

Prestatie

Sociaal-wetenschapper Wanda F. Bloemgarten signaleert dat armen uit de hele wereld zich zullen blijven melden aan de (Nederlandse) poort, terwijl tegelijkertijd door het gevoerde beleid de prijs voor huisvesting stijgt naar recordhoogte en opvangvoorzieningen voor kwetsbare groepen verder worden afgebouwd. De suggestie in haar brief is: laten we omdenken en ruimte maken voor hen die hier willen wonen en werken door bouwregels af te schaffen. Zodat weldra de sloppenwijken zullen mogen verrijzen en mensen op straat hun waren mogen gaan venten, scharen slijpen en blikjes fris verkopen.

Ik sluit zelf ook niet uit dat, als de ­bestaande ontwikkeling zich doorzet, de sloppenwijk deel uit zal gaan maken van het toekomstige straatbeeld in ­Nederland. Ik vermoed wel dat dan op straat iets pittigers verhandeld zal gaan worden dan een blikje fris. En dat de troosteloze aanblik van zo’n wijk nog eens versterkt zal worden door ons lang niet altijd zonnige weer. Druilerigheid die ook beperkingen met zich meebrengt voor de straathandel.

De uitzending van Ellie Lust op ­patrouille in Acapulco van dinsdag 18 februari geeft een goed beeld van hoe een mondaine badplaats in ruim tien jaar is afgezakt naar een plek waar velen zich onveilig voelen en iets als het drijven van een winkel door het af te dragen beschermgeld bijna onmogelijk is geworden. Geen buitenlandse toerist laat zich er nog zien.

Nederland binnen één generatie van een aangeharkt, kneuterig maar verzorgd land naar een derdewereldland met een flinke onderklasse en dito criminaliteit. Het zou een prestatie van ­formaat zijn.

_{Rianne Bruggeman, Tilburg}

Homo scriptor

Schrijver Lucas Zandberg betoogt dat schrijven over schrijverschap ‘creatiefloos’ zou zijn. Opvallend in het stuk is de dogmatische zienswijze die je wel vaker treft bij schrijvers die reflecteren op hun ambacht. Zo decreteerde onlangs Jan Brokken – eveneens in de Volkskrant – dat je nooit, nee nooit iets kunt veranderen aan een metafoor of een titel. Waarom zou je een beeldspraak of de naam van een boek niet van een extra patina mogen voorzien of afzwakken of bijschaven?

Evenmin klopt de door Zandberg geformuleerde wetmatigheid. Je kunt overal over schrijven als je het maar goed doet, vanuit een krachtige innerlijke noodzaak en een fijn gevoel voor vorm en stijl. Kijk maar naar Nobelprijswinnaar Patrick Modiano bij wie de meeste vertellers homo scriptor zijn. Of naar Paul Auster die veelvuldig de magie van schrijven en vertellen kiest als thema. En in de Nederlandse literatuur hebben we Het gangstermeisje van Remco Campert, De toekomst van gisteren van Harry Mulisch, Winterlicht (en veel meer nog) van Jeroen Brouwers, allemaal uiterst boeiende werken die je toch moeilijk kunt beschouwen als ­manifestaties van ‘eenvoudigweg een gebrek aan creativiteit en vooral een ­onvermogen om zich in een ander te verplaatsen’, zoals Zandberg zo categorisch concludeert.

Wie dergelijke, onwrikbare wetmatigheden dan wel dogma’s op de literatuur loslaat, verstikt haar, terwijl juist in de kunst van het geschreven woord de ­vensters altijd tegen elkaar open zouden moeten staan.

_{Paul Gellings, schrijver, Zwolle}