Een fondsje voor het tussenjaar en tegen ongelijkheid

Ouders zijn bemoeizuchtiger sinds de invoering van het sociale leenstelsel voor studenten. Angstiger ook. Dat zegt Hermien Miltenburg, die het kan weten, want Wageningen Universiteit stelde haar een jaar voor de invoering van dat leenstelsel aan als ‘oudervoorlichter’. Nu gaat ze met pensioen. Thuis in Renkum vertelt ze wat ze zag veranderen – en waarom ze nu het Tussenjaarfonds opricht. Vooralsnog een fondsje.

De baan ‘oudervoorlichter’ was nieuw. Vroeger informeerde het hoger onderwijs studenten en niet de ouders, stel je voor. Ouders die meegingen naar open dagen waren een bijzonder raar gezicht. Tegenwoordig schrijft Miltenburg zelfs een informatief blog voor ouders op de universiteitswebsite, ‘Studiekeuzekind’. En in deze tijd van het jaar, als leerlingen hun keuze voor een vervolgstudie maken, bezoeken ouders dat blog 80 duizend keer per maand.

Miltenburg noemt dit hoge cijfer al ‘tamelijk bizar’. Nog opvallender is de grootste gemene deler van de termen waarop ouders daar naar informatie zoeken: falen. ‘Een ouder zou zich druk moeten maken over de inhoud: wie is mijn kind, waar kan het groeien. Nu zie je ouders die hun kind ‘zelf’ laten kiezen, op één voorwaarde: dat het wel goed gaat.’

Geen goede ontwikkeling, zegt ze, hoe begrijpelijk ook. Door iets te kiezen dat moet lukken gaat een studie vaak juist helemaal niet goed. De helft van de eerstejaars rechten, typisch geval van de pragmatische keuze, valt uit. Van alle universitaire studies samen haalt 20 procent het eerste jaar niet, en van alle eerstejaars op mbo en hbo samen 30 procent.

Toen er nog een studiebeurs was maakte zo’n jaartje mislukken minder uit – de jaren daarna gewoon wat harder je best doen. Nu zadelt het studenten op met duizenden euro’s zinloze studieschuld. Studenten zeggen tegenwoordig niet voor niets bovenmatig aan stress te lijden.

En hun ouders ook. Miltenburg moet ze als hun kinderen eenmaal in Wageningen studeren nog vaak aan de telefoon uitleggen waarom de universiteit géén contact opneemt met ouders over studieresultaten: ‘Uw kind is volwassen, het heeft recht op privacy.’ Een ouder belde doodongerust: of Miltenburg niet op campus kon langsgaan bij een student, die al griezelig lang onbereikbaar was. ‘Bleek dat sinds eergisteren te zijn. Een 21-jarige.’

Ze ziet jongeren die pas problemen leren oplossen als ze gaan studeren, ‘voor die tijd zijn nu alle moeilijkheden door ouders weggepoetst’. Ook op haar eigen universiteit ziet ze veel onrijpe studenten uitvallen, te vroeg begonnen, voordat ze écht wisten wat ze zo’n beetje willen worden.

Studenten met een migrantenachtergrond vallen nog vaker uit, maar dan omdat ze vaak eerstegeneratiestudent zijn. Als ze al door de tamelijk segregerende decentrale selectie zijn gekomen, die al bij ongeveer eenderde van de studies in de plaats kwam van loting. Sinds die drie jaar geleden bij geneeskunde is ingevoerd begeleidt Miltenburg decanen in Curaçao die studenten willen sturen. ‘Maar er is er nog niet één die de selectie haalde.’ Vooral de vereiste motivatiebrief blijkt vaak een probleem. In Nederland schieten intussen de coachingbureaus voor de decentrale selectie als paddestoelen uit de grond – alleen voor wie daar honderden euro’s per dag voor kan betalen.

Er staat dus meer op het spel, de zelfstandigheid van studenten nam af, hun stress nam toe en de kansenongelijkheid ook: door al die ontwikkelingen werd Hermien Miltenburg pleitbezorger van het tussenjaar, en dan eentje waar een beetje over is nagedacht. Om te ontdekken wat je echt wil en kan. Zo’n tussenjaar is al een soort industrie, maar is vooral haalbaar voor kinderen van welgestelde ouders .

Miltenburg bestiert met een aantal andere decanen het Tussenjaarkenniscentrum, een stichting voor advies zonder winstoogmerk. In maart organiseren zij de Tussenjaarbeurs. Ik was er vorig jaar en zag een populair coachingprogramma: twee dagen per week voor tot wel 9.000 euro per jaar.

Ik: ‘Ruim vier jaar collegegeld!’

Miltenburg: ‘Toch kunnen die programma’s echt helpen. Net als een psycholoog: goed dat die er is, al heeft niet iedereen hem nodig. Maar dat lang niet iedereen tussenjaarcoaches kan betalen, werkt natuurlijk veel ongelijkheid in de hand.’

Hermien Miltenburg heeft daarom nu het Tussenjaarfonds opgericht voor zoekende maar minder draagkrachtige jongeren. De opbrengst van de kosten voor inschrijving bij de Tussenjaarbeurs gaat voortaan naar dat fonds. Dure reis- en coachingorganisaties krijgen ook een verzoek bij te dragen. En Miltenburgs afscheidscadeau aan de universiteit wordt op haar verzoek een storting.

Binnenkort hoopt ze zo de eerste drie studenten op weg te helpen. Misschien nog niet veel. Maar iemand moet het wel als eerste zien.