Een Duitse Wilders? Bitte nicht

Angela Merkel krijgt dezer dagen nogal wat ongevraagd advies uit Nederland. De bondskanselier, en met haar de hele politieke klasse in Duitsland, zou te weinig gevoel hebben voor het onbehagen onder de eigen Duitse bevolking. Dat moet anders, anders gaat het fout. In Dresden vinden elke maandagavond wandelingen van verontruste burgers plaats onder leiding van Pegida, afkorting van Patriottische Europäer Gegen Islamisierung Des Abendlandes. Daarin klinkt een echo door uit Heldenstadt Leipzig, waar vijfentwintig jaar geleden in de oktobermaand onder de leus 'Wir sind das Volk!' steeds grotere demonstraties tegen het DDR-bewind werden georganiseerd. Dominees gingen daarbij voorop.

Met heel veel succes. Binnen een maand viel de Berlijnse Muur. In Dresden durfden ze toen ook. Bij een bezoek van bondskanselier Helmut Kohl werd daar 'Wir sind ein Volk' geroepen. Een subtiel verschil, dat in veel Europese hoofdsteden voor ongemak zorgde. De Duitse eenwording was niet overal even populair, ook in Nederland wilden velen op de rem te trappen. Ruud Lubbers, onze met alle regeringsleiders meedenkende premier, uitte zijn reserves; Hans van den Broek, onze minister van Buitenlandse Zaken die weinig geduld had voor domkoppen, eiste als belanghebbend buurland (met Polen!) een plaats op bij de onderhandelingen van 2 + 4 (de beide Duitslanden en de oude bezettingsmogendheden Amerika, Sovjet-Unie, Frankrijk en Groot-Brittannië). De bedenkingen uit Den Haag, die in Londen en Parijs ook bestonden, werden geërgerd van tafel geblazen. In Europa moet je je plaats kennen.

In Nederland waren die missers snel vergeten, maar Helmut Kohl had een olifantengeheugen voor zulke faux pas, zeker als die afkomstig waren uit de eigen christendemocratische familie. Alleen op 'das Mädchen' verkeek hij zich. Angela Merkel beheerste het machtsspel binnen de CDU nog beter dan haar leermeester, en kan sinds zij chef is in Berlijn (aanstaande september alweer tien jaar) heel goed zonder advies van buiten. Zeker als dat uit Nederland komt. Want op 'Hollandse toestanden' zitten onze Oosterburen niet te wachten. Denk aan de implosie van het CDA, die in Nederland niet één keer is voorgekomen (na Lubbers begon een tocht door de woestijn die acht jaar duurde), maar minstens twee keer. De ineenstorting na Jan Peter Balkenende, en dat mislukte gedoogkabinet erna, zijn geen voorbeelden waaraan de door stabiliteit geobsedeerde CDU zich graag spiegelt. Duitsers vinden hun Westerburen schön en locker, en ze erkennen ook wel dat Nederland in bepaalde zaken vooroploopt, maar dat wil niet zeggen dat ze het zo ook kunnen doen. Ze hebben in Europa, dat één groot experiment is, met veel meer buurlanden te maken.

Dat besef mis ik in alle commentaren die vinden dat Merkel meer begrip moet tonen voor Pegida, die daarin vooral een gerechtvaardigd burgerprotest zien. Wij vinden dat de Duitse elite verkrampt aan een politieke correctheid blijft vasthouden die niet is vol te houden. Een Angela Merkel die bezorgde burgers over de islam als extreem-rechtse vreemdelingenhaters wegzet doet ons aan de jaren negentig denken. Wij zien weer het gezwaai van D66-politici met Anne Frank. En inderdaad: wie de Duitse media volgt, wordt getroffen door de algemene verkettering die Pegida ten deel valt. Zelfs de Bild Zeitung, die wij altijd gevaarlijk rechts vonden, doet eraan mee. Terwijl het evident is dat Duitsland niet immuun kan zijn voor het populisme dat we overal in Europa zien. Dat begon nota bene in Oostenrijk, het zusterland waarmee Duitsland veel meer gemeen heeft dan de taal alleen. De partij van Jörg Haider regeerde in Wenen al toen Pim Fortuyn nog columns schreef voor Elsevier, dus zó voorop loopt Nederland nu ook weer niet. Ook Denemarken ging ons voor, om over België en Italië maar te zwijgen. Met Marine Le Pen in Frankrijk, Nigel Farage in Groot-Brittannië en Geert Wilders bij ons, liggen overal in Europa de elites onder vuur. En Merkel - Mutti - roept dat in Duitsland op met haar brave praat. Terwijl zij zelf als koel bekend staat, ontwaarde zij kou in de harten van de Pegida-betogers. Je moet maar durven.

Maar zou het niet kunnen dat Merkel, zelf een domineesdochter uit Oost-Duitsland, meer 'begrip' heeft van de werkelijke drijfveren achter Pegida? Er wordt in Dresden ook 'nooit meer oorlog tegen Rusland' geroepen, alsof de bondsregering daarop uit is (zou Vladimir Poetin, die als KGB-agent in Dresden actief was, daar nog oude contacten hebben?). Buitenstaanders weten nog te weinig over Pegida, dat pas sinds oktober bestaat en ook obscure elementen aantrekt. Zulke groepen zorgen in Duitsland altijd voor extra waakzaamheid. Er is nu eenmaal dat naziverleden, en ook nog dat van de DDR, dat andere thuisland dat vijfentwintig jaar geleden ineens van de kaart verdween. Ook al die keurige burgers die Nederlandse journalisten waarnemen, zijn voor Duitsers niet bij voorbaat geruststellend. In de jaren dertig liepen er vele keurige burgers achter Hitler aan, met vergelijkbare zorgen als nu. Alleen de islam was er toen niet, terwijl de binnenstad van Dresden (die in 1945 door Amerikaanse bommen werd verwoest) weer in oude glorie is hersteld. Je zou denken: een ideale plek voor romantici, hier is aan nostalgische gevoelens tegemoetgekomen. Als er ergens een Duitse Renaissance plaatsvindt, dan in deze stad. Wat de aantrekkingskracht van Pegida, dat in Dresden veel meer betogers op de been krijgt dan in andere Duitse steden, nog vreemder maakt. Vergeet niet dat Duitsland (en zeker de DDR) met de eenwording zijn nationale soevereiniteit terugkreeg, waar andere landen in Europa moeten inbinden. Hoezo brave burgers die bang zijn hun land te verliezen? Met de AfD is er in Duitsland wel een eurosceptische professorenpartij, maar de Duitse economie floreert ondanks de eurocrisis.

Ik denk dat de Duitse politiek terecht nattigheid voelt bij Pegida en dat Nederlanders die het beter denken te weten aan een aantal zaken voorbij gaan of naïef zijn. Natuurlijk hebben de Duitse leiders verduiveld goed door dat in Europa het populistenspook rondwaart. Daar zijn ze ook beducht voor. Hoe zou het anders kunnen, gezien het Duitse verleden waaraan ze in andere Europese landen (in Griekenland bijvoorbeeld) voortdurend worden herinnerd. Merkel zal ook de opkomst van Wilders hebben gezien. En zeker die van Le Pen, die niet alleen anti-EU is, maar ook nog met Poetin heult (sinds de ramp met de MH17 is onze Geert aan het Oostfront wat minder actief). Met een paar miljoen Turken en andere immigranten binnen haar grenzen, kan de Bondsrepubliek niet blind zijn voor het vreemdelingenvraagstuk. De boeken van Thilo Sarrazin waren niet voor niets bestsellers.

Duitsland is ook niet achterlijk. Juist omdat Duitsland zo 'laat' is (een Verspätete Nation), kan het aan andere Europese landen zien hoe stemmingen kunnen omslaan en hoe verwarrend dat is. Aan Nederland, dat in 1993 nog 'woedend' op Duitsland was na het afbranden van een asielcentrum in Solingen, heeft de bondsregering kunnen zien dat al dat begrip voor boze PVV-burgers niks uithaalt. In Nederland wordt al dertien jaar op hoge toon gediscussieerd over het fiasco van de multiculturele samenleving (die ook Merkel voor 'mislukt' heeft verklaard), maar dat heeft ons geen stap verder gebracht. Het gaat meer dan ooit over immigratie, integratie en islam. Die problemen gaan niet weg door er stoere taal over uit te slaan.

Logisch dus dat Merkel zegt dat de islam bij Duitsland hoort, want dat is de nieuwe realiteit. Logisch ook dat ze aan de euro vasthoudt, want Duitsland heeft buiten Europa geen alternatief en moet binnen Europa apaiseren. Een Duitse Wilders is dan het laatste waarop onze Oosterburen zitten te wachten. Bitte nein! Het zou ook voor Nederland een ramp zijn, want de verankering van Duitsland in Europa is het kernstuk van onze nationale politiek. Dat betekent dat de toekomst meer politieke correctheid voorschrijft, niet minder. In Duitsland begrijpen ze dat - in Nederland niet.