Drie moorden later heeft minister Yesilgöz veel te bewijzen

Na drie schokkende aanslagen, waarbij laksheid van staatswege een rol speelde, was het aftreden van minister Dilan Yesilgöz niet misplaatst geweest.

Eén moord is al erg genoeg, maar in de zaak rond Nabil B., kroongetuige in het Marengoproces, ligt de ernst vooral in de optelsom. Toen zijn broer Reduan in 2019 werd doodgeschoten, kon dat nog worden gezien als een ‘on-Nederlandse’ toestand: dat de kroongetuige gevaar liep, was wel duidelijk, maar dat een nieuwe generatie poldercriminelen er niet voor terugdeinsde ook toe te slaan in zijn omgeving, was een pijnlijke nieuwe gewaarwording voor justitie.

Dat excuus gold niet meer toen in 2019 Derk Wiersum, advocaat van Nabil B., zijn werk met de dood moest bekopen. En al helemaal niet meer in 2021, toen ook Peter R. de Vries, vertrouwenspersoon van de kroongetuige, in koelen bloede werd geliquideerd in Amsterdam. Alle drie de slachtoffers waren, vanwege bedreigingen, in beeld bij het stelsel Bewaken en Beveiligen, maar werden niet, te laat, of onvoldoende beschermd.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid legde woensdag tot in detail bloot hoe dat kon gebeuren: dreigingsanalyses werden gebaseerd op aannames (‘het Openbaar Ministerie nam aan dat de dreiging beperkt was’), de verantwoordelijken voor de beveiliging beschikten regelmatig niet over relevante signalen van dreiging die elders binnen het OM wel beschikbaar waren, er werd alleen actie ondernomen op ‘concrete dreigingsinformatie’ en niet op ‘voorstelbare dreiging’, en er werd onvoldoende samengewerkt tussen de verschillende regio’s.

En dan was er nog die ene factor: menselijke relaties en humeuren. Wiersum nam zelf zijn veiligheidssituatie ‘weinig serieus’. Reduan vond kort voor zijn dood juist dat zijn veiligheid en die van zijn familie niet serieus genoeg werden genomen. De Vries had sowieso een gespannen relatie met het OM, voelde zich ook niet serieus genomen en weigerde van de weeromstuit zijn agenda en zijn reisbewegingen te delen, waarmee hij zijn eigen beveiliging bemoeilijkte.

Dat laatste doet wel erg denken aan die andere schokkende moord, in 2002 op Pim Fortuyn, die ook weinig zin had in beveiliging, waardoor er geen concrete dreigingsanalyse van de grond kwam. Voor politici is het regime sindsdien veranderd: de dreigingsanalyses worden centraal gemaakt en als die uitwijzen dat er beveiliging moet komen, komt er beveiliging – of de betrokkene het nou leuk vindt of niet.

Dat principe gaat uit van de overweging dat een moord op een politicus niet alleen het slachtoffer raakt maar de hele samenleving. Het algemeen belang van de bescherming van de democratische rechtsstaat overstijgt het ongemak van permanente politiebegeleiding, hoe ingrijpend dat ook is.

Dat precies diezelfde afweging niet is gemaakt rond het Marengoproces, ook niet na de eerste moord, is ronduit ontluisterend. Na drie moorden waarbij laksheid van staatswege een rol speelde, was het aftreden van de verantwoordelijke bewindspersoon, minister Yesilgöz, helemaal niet misplaatst geweest.

Volgens het adagium ‘niet aftreden maar optreden’ beloofde zij woensdag echter ‘verdere hervorming van het stelsel’. Met minder dan keihard bewijs dat het nu razendsnel geregeld wordt, kan de Tweede Kamer geen genoegen nemen.