Doordat de overheid kinderen de verdoemenis in hielp is de jeugdzorg overbelast

Onder het genot van speltkoekjes en luxe lunches, zoals advocaat Ellen Pasman op basis van WOB-stukken concludeerde, werden de door de Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) opgeroepen getuigen, topambtenaren en gezagsdragers, klaargestoomd voor hun ondervraging.

In hun enthousiasme voor het coachen in rechtpraten wat krom is, hebben de spindoctors mogelijk een strafbaar feit, meineed, over het hoofd gezien. Twee hoge ambtenaren die al jaren wisten van het beruchte zoekgemaakte ‘memo Palmen’ (het memo waarin al in 2017 geadviseerd werd tot compensatie van de getroffen gezinnen over te gaan) vertelden daarover tegen de POK niet de hele waarheid.

De zonder enige rechtvaardiging door de overheid veroorzaakte schrijnende armoede heeft een kettingreactie aan diep en onherstelbaar menselijk leed veroorzaakt. Toeslagenaffaireslachtoffer Kristie Rongen schetste in de Volkskrant (Magazine, 19/6) opnieuw een ontluisterend beeld: ‘Sommige ouders zien hun kinderen nooit meer terug, omdat ze zelfmoord hebben gepleegd. Die lieten een briefje achter: mam, ik kan niet meer leven in deze armoede. Ik noem ze de kinderen van Rutte.’

Dat betreft een hele generatie, zo blijkt. Maar liefst 70 duizend toeslagkinderen krijgen nu een financiële tegemoet­koming, zo maakte staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) bekend. Geen wonder dat de jeugdzorg overbelast is, als de overheid zelf kinderen stelselmatig de verdoemenis in heeft geholpen.

Een aantal kinderen en jongeren vertelt in een filmpje welke impact opgroeien in extreme armoede door de toeslagenaffaire heeft gehad. ‘Tot nu toe heb ik het overleefd’, zegt de 14-jarige Rafen, een jochie met een grauwsluier in zijn blik. ‘Ik wil beginnen met lol hebben. In plaats van in een grot te zitten en kijken hoe lang ik het uit kan houden.’

Zou er, knabbelend op een speltkoekje, ook maar een halve seconde aan de ‘kinderen van Rutte’ zijn gedacht? Die jaren honger hebben moeten lijden, door kafkaësk overheidshandelen, onder directe verantwoordelijkheid van degenen aan de luxe lunchdis?

Uiteraard niet. Op de website van bureau Bob de Ronde Partners geven documenten als ‘parlementaire enquêtes’ een boeiend inkijkje in de visie van het bureau op bestuurders en ambtenaren die aan een parlementair onderzoek worden onderworpen. ‘Er is een breed gevoelen dat er veel mis is bij de ‘hoge heren’ en dat die stevig aangepakt moeten worden. Dat volksgevoel, dat in de Tweede Kamer luid doorklinkt, kan niet genegeerd worden.’

De reden waarom Kamerleden zoveel waarde hechten aan een enquête heeft volgens het bureau niet slechts met hun controlerende taak te maken. ‘Zo’n enquête levert veel exposure op. Commissievoorzitters en leden worden er bekende Nederlanders mee (...) bekender dan een minister. Dat is belangrijk, want Kamerleden moeten publiciteit scoren. Is het niet voor een terugkeer in de Kamer, dan toch voor een nieuwe carrière. Of gewoon uit ijdelheid.’

Hoe goed je je ook hebt voorbereid, je wordt ineens speelbal in een politiek circus, waarschuwt het bureau voorts. ‘Want dat is de derde betekenis, naast waarheidsvinding en oordeelsvorming ook: circus! Met dompteurs, knallende zwepen, tromgeroffel en wilde beesten die door een hoepel moeten springen. De volksvertegenwoordiging, het hoogste bestuurlijke orgaan in onze democratie, laat zich gelden.’

Dat de Kamer de onderste steen boven wil krijgen en Kamerleden, als ze enigszins normaal in elkaar steken, uit empathie en diepe morele verontwaardiging zouden kunnen handelen, blijft onbenoemd.

Moraal van het verhaal: het is voor de hoge dames en heren verschrikkelijk dat ze ter verantwoording worden geroepen, maar hopelijk waait de storm wel weer over. Die houtrot zit diep, aan alle kanten van het politieke spectrum. ‘De ene na de andere ambtenaar kwam in de vuurlinie, heel kwalijk’, jammerde PvdA’er Jeroen Dijsselbloem. Als één partij compassie had moeten hebben met gewone mensen en kinderen die jaren van hun leven verloren door volstrekt immoreel en incompetent overheidshandelen, dan is het de PvdA, maar dat terzijde.

Met grote hoopvolle ogen kijkt Rafen de camera in, als hij de andere kinderen van Rutte een hart onder de riem wil steken. ‘We krijgen allemaal dezelfde gevoelens. Verdriet, woede, onrust... Ze zijn bezig met een oplossing. Heb alsjeblieft geduld. Het is het niet waard om op te geven. Het wordt beter... Je moet er gewoon een beetje op wachten.’

Harriet Duurvoort is publicist.