Doel is álle kinderen beschermen, wat hun ouders ook doen

Soms zie ik als huisarts ­ouders die besloten hebben hun kinderen niet te laten vaccineren of slechts een deel van het Rijksvaccinatieprogramma te laten volgen. Wat vaker zie ik meisjes, soms begeleid door moeder, die willen starten met de anticonceptiepil en bij navraag de vaccinatie tegen het ­humaan ­papillomavirus enkele jaren daarvoor hebben afgeslagen. Ouders melden dan dat ze zich hebben verdiept in de voor- en nadelen van vaccineren, en zo tot hun besluit zijn gekomen. Allemaal uit goede wil en in overtuiging zo het beste voor hun kind te bewerkstelligen.

Bij navraag blijkt echter de zeer beperkte kennis van ouders op dit gebied vaak niet verder te reiken dan een vaag yin-yangidee van de immunologie, van aan de ene kant een aanvallend virus en aan andere kant een afweerreactie van het lichaam, waarbij de natuur ‘van nature’ goed is, een natuurlijke infectie ‘leerzamer’ voor het lijf is dan een kunstmatig op­gewekte afweerreactie en het doormaken van ziekten tot een heilzame levenscyclus zou behoren.

Cijfers liegen er niet om

Als tropenarts zag ik in Tanzania hoe de natuur wat dit betreft in elkaar steekt. Kinderen zien worstelen met heftige pneumonie bij een mazeleninfectie, met daarbij de dreiging blind te worden door de oog­ontsteking en het soms uiteindelijk met de dood bekopend. De gevolgen van polio, mensen levenslang worstelend met hun verlammingen, en uitgekomen in de periferie van de maatschappij. Een man met tetanus, in een permanent uitputtend spasme, die het net redde door hem onder narcose te houden. En o ja, veel kinderen die sneefden aan pneumococcen en meningokokken, maar dat was zo gewoon dat ik ze bijna zou vergeten…

Ook in Nederland liegen de cijfers er niet om. Tussen 1953 en 1992 zijn er naar schatting van een recent proefschrift van Maarten van Wijhe tussen 6 en 12 duizend mensenlevens gered. Let op, levens. De voorkomen ziekte en invaliditeit is een veelvoud hiervan. 80 procent van de Nederlandse vrouwen loopt ooit in hun leven een hoog-risico-HPV-infectie op, elk jaar bij zeshonderd van hen leidend tot baarmoederhalskanker en twee­honderd doden.

Naast kille getallen zijn er individuele patiëntenverhalen. Het intelligente jongetje dat tien jaar na zijn mazelen achteruit ging in leren en gedrag, dat bleek te lijden aan een subacute scleroserende panencefalitis, een altijd dodelijke hersenontsteking. De patiënt in Enschede die ik me zo goed herinner, omdat ze een van de eerste Nederlandse patiënten was die jonger was dan ik, en ik toch moest vertellen dat de operatie die we hadden uitgevoerd voor haar baarmoederhalskanker niet reddend was. De patiënten die ik regelmatig terugzie, baarmoederhalskanker overleefd, maar kampend met de nare gevolgen van chirurgie en bestraling.

Dertig jaar kennis vs. een avondje googelen

Kinderen van ouders die kiezen voor niet-vaccineren worden gelukkig in het overgrote deel beschermd door de kudde-immunitieit, met dank aan de gevaccineerde kinderen en hun ouders. Ouders die graag dicht bij de natuur blijven en de Afrika-ervaring willen meemaken, zouden om dit te ervaren hun on­gevaccineerde kinderen niet naar een gewone crèche of school moeten sturen maar naar één waar geen kind gevaccineerd is, en zo eens in de paar jaar een verwoestende epidemie langskomt. Maar als weldenkende, Nederlandse artsen zijn we uiteraard niet voor een dergelijk macaber experiment, en willen we ook de kinderen van ouders die minder doordachte beslssingen nemen beschermen.

In de ruim dertig jaar dat ik in de geneeskunde rondloop heb ik veel gezien, maar ook gelezen; van leerboeken tot wetenschappelijke tijdschriften. Ook over immunologie, een van de ingewikkeldste vakgebieden. Dan hebben we het niet over yin en yang, maar over naïeve B-cellen, de Fc receptor van fagocyten, opsonisatie. En over de kenmerken van goed of slecht opgezet epidemiologisch onderzoek. En nee, met alle respect, mijn dertig jaar kun je niet vervangen door een avondje googelen. En ja, ook ik erken dat ik me als algemeen arts niet kan verdiepen in elk detail in een onderzoeksgebied waarin wekelijks honderden artikelen verschijnen. Maar op grond van mijn kennis kan ik wel een keuze maken op welke onderzoeksgroepen ik kan vertrouwen. Van Sir Isaac Newton is de uitspraak: If I have seen further, it is by standing on the shoulders of giants. Zo is het ook in de geneeskunde en met mij als huisarts.

Kindermishandeling?

Terug naar de kern van dit stuk: is het niet-vaccineren van je kind een vorm van kindermishandeling? De overeenkomst is dat ook ‘gewone’ kindermishandeling bijna altijd gebeurt uit onmacht, onkunde, door ouders die van hun kinderen houden, en niet uit kwade opzet. En op het moment dat we zoiets als huisarts ontdekken bestaat onze hulp niet uit het veroordelen van ouders, maar uit steun. Een gradueel verschil is dat ‘gewone’ mishandeling een grote kans geeft op schade op korte en lange termijn, en niet-vaccineren een kleine kans, maar waarbij de cosenquenties ook zeer groot kunnen zijn.

Beste ouders, ik probeer zo eerlijk mogelijk te zijn. Ik zeg het als ik denk dat de meerwaarde van vaccineren, zoals bij griep bij astmatische kinderen, gering is. Maar láát uw kind vaccineren volgens ons rijksvaccinatieprogramma, inclusief HPV-vaccinatie.

U weet het best hoeveel u van uw kind houdt, ik weet het best wat er medisch gezien voor nodig is om lang van die liefde te kunnen genieten.