Dikastocratie? In Nederland is dit nog niet aan de orde

In de krant van maandag werd mijn naam (toegegeven, met eerbied) gebruikt door Thierry Baudet en Paul Cliteur. Zij citeren zelden met instemming PvdA’ers.

Wat is er mis, vroegen zij, met bezinning over de vraag of onze rechters niet een te grote broek aantrekken; vonnissen maken over politieke zaken waarover regering en wetgever moeten beslissen?

Die vraag mag worden gesteld. Bijna een halve eeuw geleden heb ik in de Tweede Kamer de term dikastocratie (dikastès is Grieks voor rechter) gemunt voor situaties waar rechters in te vergaande mate de dienst uitmaken. Daarom werd ik geciteerd.

Een voorbeeld van dikastocratie, in de VS: een grote meerderheid van de bevolking wil dat er wetten worden gemaakt voor schiettuig bij burgers. Volgens de Supreme Court mag dat niet, omdat de Amerikaanse grondwet het recht geeft om wapens te dragen. Op grond, overigens, van een aanvechtbare uitleg van die bepaling.

In zo’n situatie zitten we, gelukkig, in ons land niet. Wetgever en rechter hebben elk eigen bevoegdheden. Wetgevers maken algemene regels, rechters passen toe in concrete gevallen. In de Urgenda-zaak vind ik als jurist dat de rechter een verkeerd gebruik van twee Europese grondrechten maakte. De betekenis daarvan is opgerekt om toekomstige levensbedreiging van de burger als gevolg van broeikasgassen een halt toe te roepen.

Dit regelen is taak van de wetgever − pas als daarin staat dat de overheid iets concreets moet doen aan broeikasgassen zal de rechter terecht veroordelen. Niet omdat de rechter er politieke opvattingen over heeft, maar omdat het in de wet staat. Dan is het geen dikastocratie.

_{Erik Jurgens is een Nederlands rechtsgeleerde en voormalig politicus van de PvdA.}