De wondere denkwereld van de economen
Peter de Waard stelt voor dat antropologen eens onderzoek doen naar het denken van economen (Economie, 3 juni).
Ik voel mij als antropoloog wel aangesproken, met vijftig jaar ervaring met economen. Velen van hen waardeer ik om hun helderheid, hartelijkheid en humor. Je kan met ze lachen. Maar het lachen houdt op als ik over vooronderstellingen van de economische wetenschap begin. Dan blijkt dat bewustwording van die vooronderstellingen op stugge afweer stuit. Een van de vooronderstellingen gaat ervan uit dat mensen en sociale systemen overal ter wereld net zo opereren als in het Westen.
Dat idee omarmen ook economen in ontwikkelingslanden. Zij zijn opgeleid in de westerse economie en vaak roomser dan de paus. Ook zij noemen mensen en sociale systemen die afwijken van economische vooronderstellingen doodgemoedereerd 'falend' of 'imperfect', terwijl de economische wetenschap faalt door een gebrek aan algemeen geldende theorievorming.Een tweede vooronderstelling is dat ons economisch handelen losstaat van wat mensen verder denken, doen en voelen. Maar het economisch handelen is een geïntegreerd onderdeel van wat mensen en sociale systemen allemaal doen.
Soorten gedrag
Een tweede vooronderstelling is dat ons economisch handelen losstaat van wat mensen verder denken, doen en voelen. Maar het economisch handelen is een geïntegreerd onderdeel van wat mensen en sociale systemen allemaal doen. Het onderzoek moet zich dus richten op interacties tussen alle soorten gedrag. Dat vraagt om intensieve samenwerking van economen, psychologen en sociale wetenschappers. Naar mijn indruk zien sociale wetenschappers daar meer de urgentie van dan economen en psychologen.
De derde, moeilijk bespreekbare vooronderstelling is dat economische wetenschap geen onrecht in de hand werkt, of niets aan dat onrecht kan doen. Het argument is vaak dat zij geen luchtfietserij over een ideale wereld bedrijven maar realisten zijn, terwijl ze de werkelijkheid van uitbuiting en onderdrukking niet in hun reguliere wetenschap opnemen en daarmee onzichtbaar houden.
Wat ook irritatie wekt is dat niet alleen economen, maar ook politici en journalisten de imperfecte vooronderstellingen van de economische wetenschap blijven omarmen. Een overduidelijk voorbeeld is dat gevestigde politici en journalisten van 'vooruitgang' of 'verbetering' spreken als de economie groeit, terwijl er veel bewijs is dat de positie van honderden miljoenen armste mensen er niet door verbetert en het fysieke milieu er meer nadeel dan voordeel van ondervindt.
