De rechter redt Nederland uit handen van de kiezer

Thierry Baudet en de zijnen moeten nu moeilijke dagen doormaken. Opnieuw heeft de rechter een corrigerende tik aan de politiek uitgedeeld. En opnieuw betreft die tik de redding van het klimaat, waar Baudet weinig mee op heeft. Na het Urgenda-vonnis is er nu het Shell-vonnis: niet alleen de overheid, ook het bedrijfsleven is medeverantwoordelijk voor ons voortbestaan, en dient zich daartoe aan de afgesproken regels te houden. Vluchten kan niet meer.

‘Dikastocratie’, roept Baudet in dergelijke gevallen dan, nadat hij eens in een verloren uurtje, tussen het boreale scheurmaken door, de bestanddelen voor zijn met kinderlijke trots gepresenteerde neologisme in een per abuis uit de kast gevallen oud Grieks woordenboek uit zijn gymnasiumtijd bijeen had gezocht.

Ideale wereld

De rechter die op de stoel van de politicus gaat zitten, en daarmee op die van de kiezer: sommigen vinden dat maar niets. Nee, de ideale wereld is dat niet. Maar we hebben geen ideale wereld. We hebben tien jaar Rutte die met zijn partij tien jaar als lijntrekker heeft gefungeerd, en de natuur wacht niet tot ook de laatste Oplaat in zijn auto-achterban zelf iets aan de gassen uit zijn uitlaat doet.

Als we in Den Haag bij de klimaatverandering op de ideale wereld moeten wachten, hebben we straks geen wereld meer. Met de Noordzee valt namelijk geen polderoverleg van zachtjes-aan-dan-breekt-het-lijntje-niet of een-beetje-geven-en-nemen over zeespiegelstijging te voeren. De Noordzee neemt gewoon, helemaal op eigen kracht.

Niet alles kan, zo luidde in het najaar van 2019 de glasheldere boodschap van de commissie onder leiding van Ruttes partijgenoot Remkes. Maar als de VVD vooral iets kan, is het bij dit alles wegkijken. Een andere partijcoryfee, Ed Nijpels, betitelde onze plucheplakkende premier in dat opzicht al eens als een ‘onbeleerbare scholier’.

Oliedomme kiezer

Maar ja, de kiezer. Inderdaad: de oliedomme kiezer - in zijn vliegtuig jarenlang voorgelogen door de VVD, op zijn tractor jarenlang voorgelogen door het CDA. Dat is het politieke kernprobleem rond het Binnenhof met het klimaat. En een handvol tractoren op het Malieveld blijkt voldoende om daarin te volharden. Het is dat er geen vliegtuig op het Malieveld past, anders stond de directeur van Ryanair er, vanwege het onrecht dat zijn klanten is aangedaan met de instelling van een kerosinetax en het hemzelf aangedane onrecht van zijn winstmarges drukkende omvliegverplichtingen, met zijn Boeing van de kaapvlucht Athene-Minsk-Vilnius vast inmiddels ook.

Weet u nog dat voor de verkiezingen de plannen van alle partijen voor het eerst ook eens werden doorgerekend op de klimaatafspraken waartoe de Nederlandse regering, met VVD en CDA erin, zichzelf had verplicht? Het CDA zakte voor dit examen als een baksteen. De VVD durfde het vervolgens niet eens aan de eigen rekensommetjes nog in te leveren.

Verkiezingsleugens

De verkiezingsoverwinning van de VVD is daarmee voor een belangrijk deel gebaseerd op verkiezingsleugens, en dat doet behoorlijk af aan het morele gewicht van die twee miljoen kiezers waarmee Rutte, ondanks een Kamerbreed gesteunde motie van afkeuring, zichzelf nu weer terug in het Torentje tracht te chanteren omdat hij niet weet wat hij anders met zijn leven aanmoet.

Dat brengt mij bij de populisten en hun pleitbezorgers bij wie ‘de kiezer’ voor alles gaat, ongeacht wat die kiezer denkt of doet. In de ogen van populisten en pleitbezorgers bestaat er een duidelijke democratische hiërarchie, waar het de legitimiteit van politieke interventies betreft. Daarbij komt het Binnenhof op plek één, Brussel op plek twee, en de rechter op plek drie.

Zij moeten namelijk meestal ook weinig van Europa hebben en staan zeer vijandig ten opzichte van elk politiek activisme uit die hoek, onder het motto: wie vertegenwoordigen die lui eigenlijk? Wel, ik voel mij - juist bij de gehekelde bemoeizucht in klimaatzaken - aanzienlijk beter vertegenwoordigd door Frans Timmermans dan door Mark Rutte. De eerste neemt het probleem serieus, de tweede lacht het weg. En de rechter grijpt inmiddels terecht in, waar de politiek evident faalt.

Kleurloos kabinet

Bij mij ligt het daardoor inmiddels precies andersom: de rechter op één, Brussel op twee, en het Binnenhof ver onderaan op drie. Als er straks onder het mom van ‘onontkoombaar’ en ‘regeerbaarheid’ inderdaad een kleurloos nationaal kabinet-Rutte IV uit mocht rollen, ga je je afvragen waarvoor je überhaupt nog naar de stembus zou gaan.

Mijn vertrouwen in de Haagse politiek is inmiddels het nulpunt genaderd: een liegende premier zonder enige ideologische inhoud of morele ruggengraat, die de begrenzing van de maximumsnelheid op de autoweg zo’n beetje als de grootste rotmaatregel uit zijn Haagse carrière beschouwt, en daarmee verkiezing op verkiezing wint.

Het schandaal van de Toeslagenaffaire: dat interesseert zijn electoraat kennelijk geen bal. Dat Rutte overal mee wegkomt en kennelijk niet weg te krijgen valt, is een blamage voor de Nederlandse democratie. Sterker: menig VVD’er vindt diens harde aanpak nog steeds prima. Geplaagd door jaloezie naar onderen, beziet zij elke minieme gift aan arme burgers met wantrouwen, maar zet wel zelf, als het even kan, graag tonnen op een belastingarme rekening in Luxemburg weg.

Het zijn dezelfden die dan graag mogen klagen over een ‘gesubsidieerde’ klimaatlobby (‘van onze centen’) maar tegelijk over de jarenlang onverslaanbare lobby’s van via rulings belastingontduikende multinationals als Shell (dus óók: ‘van onze centen’) zwijgen. Volgens mij beschikt Donald Pols nog niet over het 06-nummer van Rutte, zoals de Shell-bonzen die indertijd meenden langs die weg de afschaffing van de dividendbelasting erdoor te kunnen drukken.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.