De memes op TikTok maken militair Jürgen Conings wel erg aaibaar

Tot voor kort had er amper iemand van Jürgen Conings gehoord, laat staan enig idee van hoe hij eruitziet. Daar kwam snel verandering in toen de rechts-extremistische militair, die volgens zijn vriendin ‘een peperkoeken hartje’ heeft, zwaarbewapend en met achterlating van twee dreigende afscheidsbrieven in het niets verdween, vlak bij de Limburgse grens. De Belgische viroloog Marc Van Ranst zit sindsdien met zijn gezin ondergedoken en moskeeën kregen extra beveiliging. Honderden politiemensen en militairen zijn al bijna twee weken naar de voormalige scherpschutter op zoek. Alle reden dus, moeten ze op sociale media hebben gedacht, om er eens een paar lekkere dijenkletsers in te gooien.

Op TikTok hoef je maar de hashtags #jurgen of #jurgenconings aan te klikken (samen zo’n 40 miljoen keer bekeken) om een grote hoeveelheid memes te zien over de spoorloze terreurverdachte, vertrokken met onder meer vier raketwerpers en een machinepistool op zak. Ene Daan, bruin haar, rond brilletje, had bijvoorbeeld een Mega Mindy-kostuum uit de kast getrokken, twee lege wc-rollen als verrekijker gebruikt en zijn zelfbedachte ‘Jürgenlied’ ten gehore gebracht. Iemand anders had een plaatje van een mitraillette gegoogeld (het Belgische broodje met friet en vlees, niet het machinepistool) en Conings’ hoofd op de snack gephotoshopt (‘Iemand ne mitraillette?’). Op Instagram dook Conings dan weer op als de grote dansende hand die vorig weekend de Duitse Songfestivalinzending flankeerde en op Twitter kwam hij terug in een Where’s Wally-zoekplaatje.

Is een voortvluchtige man die het op virologen en de overheid heeft gemunt nou echt zo’n giller? Er heeft zich weliswaar een groep sympathisanten achter hem geschaard, maar over het algemeen valt er toch weinig te lachen. Dat is dan ook geen voorwaarde voor een geslaagde meme. Zo zijn er talloze klimaatveranderingmemes, coronamemes, kankermemes, bijensterftememes en depressiememes. In het Trumptijdperk werden Derde Wereldoorlogmemes en Capitoolbestormingsmemes de manier om stoom af te blazen, en op dit moment is de Israël-en-Palestinameme in zwang. Een foto van de Braziliaanse voetballer Neymar bijvoorbeeld, die melodramatisch over het veld rolt nadat er iemand aan zijn shirt heeft getrokken: ‘Israëlische soldaat als een Palestijns kind een steen naar zijn tank gooit.’

Toch is er meestal niet direct sprake van een de-jeugd-van-tegenwoordig-kan-ook-helemaal-nergens-meer-respect-voor-opbrengen-scenario. Humor, en dus ook de meme, is een bekend coping-mechanisme, een manier om emoties uit te drukken, kritiek te geven, een groepsgevoel te creëren of met angst en onzekerheid om te gaan. Mensen die lachen om een ijsbeer die uitdrukkingsloos ronddobbert op een smeltend stukje poolijs, zijn niet per se sadisten die klimaatverandering om te gieren vinden. Aannemelijker is dat het probleem van de opwarmende aarde voor hen zo groot en ongrijpbaar is, dat ze uit pure wanhoop maar zenuwachtig beginnen te hikken. Je kunt immers niet de hele tijd ‘o wat vreselijk!’ blijven roepen.

In het populaire Jürgengenre, dat in een rap tempo slapstickachtige trekjes heeft gekregen, lijkt het toch net iets anders te zitten. De memes maken hem, ondanks zijn uitgebreide wapenarsenaal, met de dag aaibaarder en ongevaarlijker. De zoektocht wordt verslagen alsof het een spannende spelshow betreft, met een grappig kaal mannetje dat zijn over elkaar buitelende tegenstanders te slim af is. ‘Iedereen lachen’, aldus tiktokker Giel, die het geschater van zijn landgenoten toch een beetje ongemakkelijk begint te vinden, ‘totdat hij een aanslag pleegt.’