De enige oplossing voor het gebrek aan niveau: een nieuwe elitelaag binnen de overheid

Talitha Muusse, op Twitter een soort Sywert, maar dan minder bleekjes en vrouw, gebruikte dit weekend het klassieke ‘de deur stond open’-argument om te betogen dat we niet boos mochten zijn op de mondkapjesmiljonair. Ze tweette: ‘Echt het aller- allerlaatste dat Sywert zou moeten doen, is geld terugstorten. Alleen maar om de boel te sussen bij mensen die toch al vooringenomen tegen je zijn? En wat verandert er dan precies bij VWS, waar het echte probleem zit?’

Let wel, dit is iemand die een boek schrijft over ‘een nieuwe generatie leiders in de bestuurlijke top’, iets waar Sywert ook vaak over mocht bazelen. Maar goed, nu het totale demasqué van Sywert en de zijnen zich vrolijk blijft ontvouwen, wil ik best óók eens iets over de overheid en haar dienaren zeggen. Want één ding bleef tot nu toe enigszins onderbelicht in Sywertgate: dat Van Lienden tot ruim een jaar geleden nog een ambtenaar was.

Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Het tweetje van Muusse zegt veel over hoe veel mensen over de overheid denken. De overheid als een anonieme boksbal, waar je tegenaan mag trappen, die je mag beklagen, ja zelfs een oor aan mag naaien.

En wanneer dat vervolgens uitkomt, is het eigenlijk de schuld van die overheid zelf, want daar werken alleen maar losers. Het is mogelijk aan Sywert gaan vreten; van jongs af aan mee willen doen met de grote jongens, maar toch altijd beschaamd moeten vertellen voor de gemeente Amsterdam te werken. Niet cool.

Na al die jaren voor een habbekrats te hebben gewerkt, was het nu zijn beurt, zo zal Sywert hebben gedacht. Want we kunnen heel graag willen dat alle ambtenaren idealisten zijn, die zich tevreden stellen met een bescheiden salaris, zich van schimpscheuten niets aantrekken én ook nog eens geweldig slim zijn, maar ik ben bang dat die wens naïef is. Het is een vervelend cliché voor de vele goede mensen die er werken, maar het niveau bij de overheid is echt onvoldoende wanneer een absolute nitwit als Sywert van Lienden een ministerie kan chanteren, absurde zakelijke voorwaarden kan dicteren en zonder enig trackrecord miljoenen in zijn tas kan proppen.

Om het gebrek aan niveau aan te pakken zie ik maar één oplossing: een nieuwe elitelaag binnen de overheid. Wat mij betreft worden de beste mensen gerekruteerd, het liefst spijtoptanten uit de private sector, of de meest cynische bankiers uit Londen. Zelfs Sywert kan bruikbaar zijn, als een moderne Frank Abagnale, de meesteroplichter die bij de FBI ging werken nadat hij werd gepakt. Mensen die het systeem van binnenuit kennen, die in staat zijn hun soortgenoten te herkennen en hen te slim af kunnen zijn. It takes one to know one, laten we die ongemakkelijke realiteit nou gewoon eens onder ogen zien.

Dit zal wel in het verkeerde keelgat schieten, maar om deze mensen voor de publieke zaak binnen te halen, moeten we de Balkenendenorm loslaten, en flink ook. Leuk en aardig hoor, dat niemand in overheidsdienst serieus geld mag verdienen, maar sinds we begonnen met het normeren van salarissen in de publieke sector zijn de huizenprijzen verdubbeld en wordt de helft van het land van de lucht rijk.

We moeten sowieso ophouden met drammen over salarissen en de blik verleggen naar kapitaal, winst, vermogens en marges, want daar zit het onrecht. De morele hoogdraverij met betrekking tot topinkomens is gerommel in de marge en contraproductief; het jaagt de goede mensen uit de publieke sector. Daar komt bij dat door de ellende van sociale media een publiek ambt onaantrekkelijker dan ooit is geworden.

Willen we dat onze overheid niet langer de speelbal is van proleten, dan zullen we moeten investeren en ons herbewapenen met de beste mensen. De overheid mag niet langer weerloos zijn in een systeem waarin een asociale minderheid de winsten incasseert, en de belastingbetaler met de risico’s achterblijft. De terug te vorderen miljoenen van Sywert vormen een mooi eerste potje.

Sander Schimmelpenninck is journalist en ondernemer.