Dat het algemene moet wijken voor een hoger inzicht, wint wel erg veel terrein

Tijdens een wandeling in de Zeeuwse duinen, vorige week, drong de keuze zich op. Trek ik mijn eigen plan of houd ik me aan de algemene regels. Op ons pad in het natuurgebied stuitten we op een hek. Daar kunnen we overheen, dacht ik. Maar ‘dat hek staat er waarschijnlijk niet voor niks’, zei mijn wandelgenoot. De patstelling werd doorbroken dankzij twee ruimschoots gevaccineerde nordic walkers, die nog ergens een paadje wisten. Maar het dilemma was niet opgelost.

De behoefte om een kudde te vormen, lijkt de laatste tijd onstuitbaar. Vorige week ontstond weer een spontaan volksgericht nadat acteur Bilal uit de hitserie Mocro Maffia een 12-jarige jongen per livestream had uitgenodigd zijn piemel te laten zien. Binnen enkele uren was de carrière van Bilal beëindigd.

Moraalridders, onder wie Jan Slagter van Omroep Max, preekten eendrachtig hel en verdoemenis over de zondaar. Schrijver Abbie Chalgoum barstte in een video (‘Waarom? Waarom?’) bijna in tranen uit en een eindeloze rij deskundigen onder wie de directeur van het ‘Expertisebureau Online Kindermisbruik’ toog naar de televisiestudio. Het was maar een piemel, dacht ik intussen, maar sinds MeToo weet ik dat als de heilsoldaten eenmaal marcheren, je beter binnen kunt blijven.

De hang naar morele eendracht gaat gek genoeg samen met een al even sterk verlangen naar verbijzondering. Ex-GroenLinks-leider Bram van Ojik zei dit weekend in de Volkskrant dat het volgens hem ‘link’ is om alle partijen die democratisch gekozen zijn zomaar te laten meedraaien in het formatieproces. Het ‘rechtse speelveld’ mag volgens hem niet ‘genormaliseerd’ worden. Iets hogers aanroepen om je eigen privilege te organiseren, is natuurlijk een oude truc. Maar de gedachte dat het algemene, rechtsstatelijke, moet wijken voor een bijzonder, hoger inzicht, wint de laatste tijd wel erg veel terrein.

Omdat het bestuur van de reformatorische school Gomarus in Gorinchem via goddelijke weg heeft vernomen dat homoseksualiteit een ‘psychische ziekte’ is, worden leerlingen gedwongen ‘uit de kast’ te komen. Hoewel dat wettelijk verboden is, maakt subsidiëring van het bijzonder onderwijs dit mogelijk; de grondwet staat ook toe dat de volgelingen van de Sionkerk in Urk in coronatijd met zijn honderden bij elkaar zitten.

Alweters die een universum claimen, duiken overal op om ten koste van het algemeen hun eigen oordeel af te dwingen. Desnoods met geweld, zoals gisteren bij de kerken in Urk en Krimpen aan den IJssel. Intussen vliegen de (ver)oordel(ing)en je om de oren. Actiegroep Vizier op Links plakt gevelstickers op huizen en op de televisie zag ik een man in zijn straat buren aanwijzen die een houtkachel hebben. Coronademonstranten terroriseren ieder weekend het Museumplein. En de moeite loont, blijkt steeds opnieuw.

Onder druk van Black Lives Matter ‘dekoloniseert’ de Universiteit Utrecht nu bijvoorbeeld de geschiedwetenschap, is de profeet Mohammed uit Dante’s De Hel geschreven en nemen uitgeverijen sensitivityreaders in dienst. Ik vermoed ook niet dat er nog veel leraren zijn die in hun klas cartoons van Mohammed tonen.

Terwijl heilig verzet uit alle hoeken komt, is het Binnenhof het toneel van Umberto Eco-achtige taferelen. Hoewel Pieter Omtzigt 342 duizend voorkeursstemmen kreeg, bleek vorige week dat een onbekend gremium voor hem op zoek is naar ‘een functie elders’. Sigrid Kaag, die kort daarvoor nog het ‘al’ leek te verpersoonlijken, was als bij toverslag verdwenen en Rutte trad naar voren om te zeggen dat de verantwoordelijken niet gevonden zullen worden. De ministers Van Ark en Koolmees zijn nu aan het ‘verkennen’, maar aangezien ze allebei ook al in het vorige kabinet zaten, suggereert dat een avontuur dat er helemaal niet is.

Democratische controle is geen luxe, zeker niet nu dezelfde premier al tien jaar regeert. Maar het is de vraag of je met zo veel eigen heilige overtuigingen bij elkaar nog tegenmacht kunt organiseren. In 1998 hadden acht partijen een zetel in de Tweede Kamer, sinds de laatste verkiezingen zijn het er zeventien. De Kamer is de uitdrukking van ieders allerindividueelste emotie geworden. Bevlogen eenlingen klimmen over het hek, de macht bederft en het algemeen lijdt.

Daniela Hooghiemstra is historicus en schrijver.