Corona ­lijkt tegen ouderen te zeggen: ‘Ga de loopgraven in of ik kom je halen…’

Het nieuwe decennium kwam voor de bejaarden onder ons met de plicht een ­modern soort loopgravenoorlog te voeren. Dit nieuwe jaar, precies honderd jaar na de dood van socioloog Max Weber, wordt mensen op leeftijd de agenda uit diens tijd opgedrongen: een ­virus dat op grote schaal doodt, het ontwaken in een nachtmerrie.

Weber wordt beschouwd als grondlegger van de moderne sociologie. Hij maakte de Eerste Wereldoorlog mee en die was nog niet af­gelopen of het virus met de naam Spaanse griep begon te razen en tieren. Zodanig, dat in twee jaar tijd naar schatting 15 procent van de ­wereldbevolking aan de gevolgen van het virus overleed.

Zoals ons eigen coronavirus in alle lagen van de bevolking huishoudt, zo maakte de Spaanse griep evenmin onderscheid tussen rijk, arm, beroemd, slim, stedeling of boer. President, prins, schrijver, wetenschapper, de mensen vielen bij bosjes. Anders dan onze corona was zijn voorkeur voor de levens van de jongere mens. Net verlost uit de loopgraven stonden de twintigers oog in oog met de nieuwe vijand waar, in ­tegenstelling tot die in de loopgraven, ook tijdens de Kerstdagen geen vrede mee viel te sluiten.

Om net zo verwoestend te kunnen zijn als zijn voorganger van honderd jaar geleden, heeft covid-19 zijn ­pijlen vooral gericht op de bejaarde mens. Inmiddels zijn we duizenden doden verder en, beschikkend over statistieken, lijkt het me duidelijk dat dit virus ­tegen de oudere medemens zegt: ‘Ga de loopgraven in of ik kom je ­halen…’

Hoe kan het dan dat ondanks deze overduidelijke boodschap van het virus dezelfde bejaarden overal te vinden zijn? Ik zie ze in supermarkten boodschappen doen, op straat lekker wandelen met zijn tweetjes, op het fietspad mij inhalen in hun invalidewagens en in de rij staan voor de kassa in de kleine levens­middelenzaak. Eentje zag ik zich zelfs in een rolstoel richting een plein vol kinderen laten duwen.

Ik belde eergisteren met een dierbare vriendin, Hester, en kreeg te ­horen dat haar moeder ondanks haar gevorderde leeftijd weigert zich af te zonderen. ‘Ze komt elke avond eten bij ons. Ze wil het weinige sociale leven dat ze nog heeft absoluut niet opgeven’, klonk het bezorgd door de telefoon. Na ons ­gesprekje vroeg ik me af wat in dit geval moeilijker was: haar lieve ­moeder door laten slapen terwijl buiten de sirenes klinken of haar wakker schudden in de realiteit van een nachtmerrie?

We beleven een tijd waarin onze beslissingen funest kunnen zijn. Het gevoel van spijt was voor onze generaties een bittere drank die we dronken als gevolg van verkeerde keuzes die geen kwestie van leven of dood waren. Honderd jaar na de Spaanse griep heeft een nieuw virus ons uitgekozen om ons aan verschrikkelijke dilemma’s bloot te stellen. We bevinden ons in een tijd waarin het gevoel van spijt niet meer een bittere drank zal blijken, maar het gif in de melk.

Ik dacht aan de moeder van Hester en aan alle andere bejaarden die ik ken in dit land: welvarend, vitaal, slim, belezen, vol toekomstplannen… Allemaal ouder geworden dan socioloog Max Weber, die maar 56 jaren had om de vruchten van zijn denkwerk te delen met de mensheid. Een van de belangrijkste conclusies van de socioloog was dat aan de basis van het kapitalisme de ethiek van het protestantisme lag. In het hardwerkende, systematische, ascetische leven van calvinisten vond hij de bron van de groei van het westerse kapitaal.

We zijn nu honderd jaar verder en ik vraag mij af of Weber ooit eraan heeft gedacht hoe dat religieus geïnspireerde systeem, van geld sparen en er niet van genieten, de beste erfenis zou worden voor de volgende ­generaties. Die doen niet aan religieuze onthouding en beschikken dankzij de houding van hun voor­ouders over geld, gezondheid, zorg, plezier en fitheid.

Ik begrijp dat het verdomd moeilijk is om lieve vaders en moeders wakker te schudden in een nachtmerrie die de horror van honderd jaar geleden had moeten blijven. Het is als gelukkige, energieke oudere nog moeilijker om wakker te worden in de realiteit waarin een moordzuchtige vijand op de loer ligt.

Maar, de sluipschutter is nu eenmaal terug en kent geen genade, voor niemand. Honderd jaar geleden nam hij als Spaanse griep Max Weber op 56-jarige leeftijd. Honderd jaar later is zijn naam ‘corona’. Geef hem niet wat hij wil, vecht tegen hem, ga de loopgraven in.