China heeft het Westen niet langer nodig

VPRO’s Tegenlicht wijdde af­gelopen zondag een uitzending aan censuur in China. De uitzending is uiterst actueel. Niet alleen eist president Trump openheid van Beijing over de verspreiding van het coronavirus, het Chinese Volkscongres heeft enkele dagen geleden ook een wet aan­genomen die China het recht geeft direct in te grijpen in Hongkong als de nationale veiligheid op het spel staat.

De kritiek op China over de aanpak van het coronavirus is overtrokken. Niet alleen is de beschuldiging van Trump dat het covid-19-virus is ontsnapt uit een laboratorium in Wuhan nergens op gebaseerd, ook was het virus nog niet wijdverbreid in Wuhan toen de regering in ­Beijing op 22 januari de lockdown afkondigde.

Eind april had 5 tot 6 procent van de inwoners van Wuhan antistoffen tegen het coronavirus, veel minder dan in New York City (19,9 procent), Londen (17,5 procent) en Madrid (11,3 procent) terwijl die steden qua grootte en bevolkingsdichtheid vergelijkbaar zijn met Wuhan. Hoewel tussen 30 december en 22 januari ruim honderdduizend mensen van Wuhan naar Beijing en Shanghai ­vlogen, zijn in die steden geen grote uitbraken van covid-19 geweest, terwijl je dat wel zou hebben verwacht als het virus in Wuhan al wijd­verbreid was.

Volgens Associated Press waarschuwden Chinese topfunctionarissen tijdens een interne bijeenkomst op 14 januari dat het risico van overdracht en verspreiding groot was. Beijing wachtte niettemin nog zes dagen om publiek mededelingen te doen en acht dagen om een totale lockdown af te kondigen. Daarmee zijn kostbare dagen in de bestrijding van het coronavirus verspild. Maar het Westen verspilde niet dagen, maar wéken. Xi Jinping is duidelijk niet de enige wereldleider die aarzelde om zijn land eigenhandig in een diepe economische recessie te storten.

Terwijl het er aanvankelijk op leek dat de uitbraak in Wuhan het ­Chinese leiderschap zou ondermijnen, heeft president Xi dankzij de chaos in het Westen zijn greep op de macht juist kunnen versterken. Nu de Chinezen met eigen ogen hebben kunnen zien dat de afwezigheid van censuur geen bescherming biedt tegen het coronavirus, is de aanvankelijke kritiek omgeslagen in nationale trots. Zelfs de dissidente kunstenaar Ai Wei Wei was in Tegenlicht opvallend mild over de Chinese aanpak van het coronavirus.

Xi Jinping had in ieder geval voldoende zelfvertrouwen om het ­Chinese Volkscongres te laten stemmen over een nationale veiligheidswet voor Hongkong. De wet werd ­afgelopen vrijdag met vrijwel unanieme stemmen aangenomen. Hoewel China zegt dat het ‘één land, twee systemen’ zal blijven respecteren, maakt de wet een einde aan de autonomie van de voormalige Britse kolonie.

Omdat de Chinese economie voor nog maar 20 procent afhankelijk is van export, neemt president Xi eventuele economische sancties op de koop toe. In zijn toespraak zei Xi ­letterlijk dat de binnenlandse vraag voortaan het uitgangspunt zou zijn. De minister van Buitenlandse Zaken, Wang Yi, waarschuwde tijdens het Volkscongres dat als de VS zouden blijven proberen China te veranderen, het land een nieuwe Koude Oorlog zou riskeren. Het was niet duidelijk of Wang doelde op de Amerikaanse bemoeienis met Hongkong of de Amerikaanse eis dat China de financiële steun aan staatsbedrijven beëindigt. Zo komt het tijdperk van hyperglobalisering ten einde. China heeft het Westen niet langer nodig nu het zelf een aanzienlijke middenklasse heeft. Als de ambitie van economische convergentie wordt opgegeven, wordt het voor het ­Westen makkelijker om Chinese ­investeerders buiten de deur te houden. De prijs die het Westen daarvoor moet betalen is dat het technologisch achterblijft bij China – daar gaan de technologische ontwikkelingen veel sneller dan hier.

Toen ik in 2015 in Beijing woonde, was Ai Wei Wei niet erg geliefd bij buitenlandse correspondenten, ­omdat hij wel erg gemakkelijk het westerse gezichtspunt vertolkte. Die zomer verliet Ai China en vestigde zich in Europa. Wat de uitzending van ­Tegenlicht interessant maakt, is niet zozeer de kritiek op de Chinese censuur maar hoe gedesillusioneerd Ai is over de Europese politieke en ­economische orde. Ai Wei Wei waarschuwt dat als de grote multinationals blijven jagen op winsten, het Westen zichzelf om zeep brengt.

_{Heleen Mees is econoom}