CDA-tussenpaus Heerma vindt zijn draai als bewind ten einde loopt

Pieter Heerma is de onzichtbare man van het Binnenhof. Hij doet er toe, daar is geen twijfel aan als je fractieleider van het CDA bent. Hoe belangrijk hij is, laat zich niet meten. De Jonge, Hoekstra, Omtzigt, Grapperhaus – ze hebben nogal wat gewichtige types bij het CDA.

Het gaat eigenlijk nooit over Heerma. Hij draait mee in dat hele wekelijkse circus aan overleggen dat deze coalitie nodig heeft om overeind te blijven. Ergens onderweg moet hij gewicht in de strijd werpen. Dat loopt in elk geval niet via de tv, talkshows doen zelden een beroep op hem.

CDA-leiders zijn vaak ongrijpbare types. Lubbers, Brinkman, Balkenende, Buma – ze hebben iets onpeilbaars dat je bij Dijkhoff of Rutte niet vindt. Dat heeft ook Heerma. Hoge stem in groot lijf, Amsterdamse tongval uit Purmerend, man van sterke opvattingen die misschien wel daarom het Kamerlidmaatschap mooier vond dan een plekje in het kabinet.

Heerma heeft een knikje. Als hij vindt dat hij iets vaak genoeg herhaald heeft, knikt hij kort, draait zich om en beent weg terwijl achter hem de vervolgvraag van de verslaggever klinkt. Maxime Verhagen deed het precies zo, had hij geleerd van zijn voorlichter: Pieter Heerma. Het zorgt voor verwarring: is dit arrogantie? Heerma lacht, hij probeert het zichzelf af te leren.

Heerma heeft als zwaargewicht op hoog niveau gejudood. Knikje als de partij ten einde is, dacht ik. Zoals ik aan judo moet denken bij die grote handen van Heerma aan het katheder in de plenaire zaal; een tegenstander die bij de jaspanden wordt gegrepen. Op de vraag of judo helpt in debatten blijft het stil. Dan: ‘Zo’n debat is eerder judo dan boksen. Meebewegen of tegendruk geven, daar kun je wat mee. Maar judo is explosief, politiek is een marathon.’

Het begon ermee dat Buma zonodig burgemeester van Leeuwarden moest worden en het CDA zonder fractieleider kwam, nu anderhalf jaar geleden. Niemand stak zijn vinger op – ook Pieter Omtzigt en Martijn van Helvert niet, die deze zomer alsnog die ambitie bij zichzelf ontdekten. Er werd naar Heerma gekeken, als Kamerlid met groot draagvlak. Iedereen moest wel beseffen dat hij geen ambitie in deze richting heeft, was meteen zijn bezwering. Tussenpaus werd het woord. Een soort maatschappelijke dienstplicht binnen het CDA.

Bij de Algemene Politieke Beschouwingen vorige week heb ik speciaal op hem gelet. Heerma is geen performer, hij moet het niet hebben van de snelle salvo’s en knipklare quotes. Wel was het veel beter dan een jaar geleden, bij zijn debuut. En hij had een hecht verhaal. Klassiek CDA en toch op de tijdgeest. Over een overheid die van burgers klanten maakt en zo deel wordt van het probleem. En met concrete voorstellen om daar wat aan te doen: ministerie van Volkshuisvesting om woningnood aan te pakken, Planbureau voor de Veiligheid om corona-achtige rampspoed te voorkomen, meer aandacht voor de combinatie wonen en zorg, zoals met Knarrenhofjes. Over Rutte zei hij eerder: iemand zonder visie kan de uitdagingen van deze tijd niet aan.

In een debatje met Heerma begon Rutte over Purmerend. Er werd gelachen. Rutte keek verbaasd op, hij snapte het niet. Heerma komt uit Purmerend, legde iemand hem uit. Het was veelzeggend: als Rutte niet weet waar je woont, zijn de betrekkingen niet innig.

Ik zoek ’m begin deze week op in die gelambriseerde salon waar CDA-fractievoorzitters kantoor houden. Het CDA is al anderhalf jaar een partij zonder partijleider, houd ik hem voor. Mis je dan geen sturing als de achterban zich laat horen, zoals over samenwerking met Forum in Brabant of de lijsttrekkersverkiezing. Wil je als fractieleider niet tussenbeide komen? ‘Dat is niet aan mij’, vindt Heerma. ‘Daar moet je buiten blijven.’

‘Wij hebben het beste verhaal’, wordt Heerma niet moe te herhalen. Dat verhaal klinkt wel anders dan ten tijde van Buma, die altijd uitkwam bij identiteit, veiligheid en migratie. ‘Je neemt mee waar je vandaan komt. Sybrand kwam van justitie, ik van sociale zaken. Die gezonde vaderlandsliefde is met hem niet verdwenen.’

‘Een mooie hondebaan’, noemt hij het. Na de verkiezingen wil hij graag terugkeren als Kamerlid, de rol van fractieleider ambieert hij niet. ‘We hebben een lijsttrekker en een tweede man. Dan ga ik ervan uit dat dit mijn laatste apb was.’ Naarmate de verkiezingen naderen, wordt De Jonge meer het gezicht van de partij. Geruststellende gedachte voor het CDA dat er iemand is die zich voor de rol van onzichtbare tussenpaus niet te goed voelt.