Brussel kan geen drie draken tegelijk verslaan

Wat vindt men in Brussel urgenter? De redding van de Europese Unie, de indamming van Rusland of de vernietiging van het kalifaat? Er bestaat alle reden om aan te nemen dat men niet op alle drie terreinen tegelijk succesvol kan zijn, aangezien men voor de oplossing van het ene conflict de tegenstander in een ander conflict nodig heeft.

De kern van het probleem Rusland is dat Poetin de uitkomst van de Koude Oorlog, namelijk het verlies aan invloed in Oost-Europa, niet accepteert. Dat vertaalt zich nu in de heimelijke, maar doelbewuste destabilisatie van Oekraïne, teneinde te verhinderen dat dit land straks tot EU en NAVO behoort. Zolang Brussel niet bereid is wapens te leveren of eigen soldaten voor Kiev te laten sterven teneinde het verloren terrein terug te winnen, zijn er in feite maar twee uitkomsten mogelijk: ofwel - via het vetorecht van de Donbass in een federatief staatsverband - behoud van de Russische invloed (en dus neutraliteit voor de hele Oekraïne), ofwel een vrij keuzerecht van een Oekraïense rompstaat voor het Westen onder acceptatie van het verlies van het opstandige Oosten.

Daarnaast tracht Moskou de Europese lidstaten tegen elkaar uit te spelen op het gebied van economie en energie. Om de euro te redden heeft Brussel nu weinig clementie met Athene getoond, waarmee de nationale democratie in Griekenland om zeep is gebracht: wat u ook stemt, de trojka dicteert. Nu in Brussel de kleingeestige en kortzichtige cijferfetisjisten hebben gewonnen, moet Tsipras straks, om verdere maatschappelijke onttakeling en dus politieke destabilisatie - als Syriza faalt, wint de volgende keer de Gouden Dageraad - te voorkomen naar andere geldbronnen uitkijken. Poetin zal gaarne de helpende hand bieden om zo Griekenland uit het Westen los te weken: het Kremlin denkt in economische kwesties strategisch, Brussel in regeltjes.

Ook elders in het Zuiden keert zich de electorale woede over het dominante sociaal-economische beleid steeds meer tegen de EU; als Brussel precies zo met Parijs omgaat als met Athene, is straks met Russische leningen Marine Le Pen president. Alleen daarom al moet het desastreuze neoliberale bezuinigingsbeleid op de helling - anders spat Europa uit elkaar.

Politieke chaos of Russische invloed in Griekenland maakt het Westen extra kwetsbaar voor het al in staat van ontbinding verkerende Midden-Oosten. Drie problemen grijpen hier in elkaar. Ten eerste de Palestijnse kwestie, waarbij de ongestraft blijvende voortgaande Israëlische landroof zowel het toch al bestaande antisemitisme als de haat jegens het Westen in moslimkring - ginds én in Europa - verder voedt. Ten tweede het Iraanse kernwapenvraagstuk, dat overigens inmiddels zowel door de Mossad als Amerikaanse kenners als sterk opgeblazen wordt beschouwd, met op de achtergrond de sjiitisch-soennitische vijandschap en de daaraan gekoppelde traditionele rivaliteit om de regionale hegemonie tussen Turkije, Iran, Egypte en Saoedi-Arabië. En ten derde uiteraard Islamitische Staat, ideologisch gevoed door een ultraradicale uitwas van de wahabitische versie van de islam, zoals die al decennia vanuit Saoedi-Arabië, bondgenoot van het Westen, wordt geëxporteerd.

De oorzaak van het ontstaan van IS is gelegen in het moorddadige bewind van Assad, dat door Teheran en Moskou mede om geopolitieke redenen wordt geschraagd. Dat betekent: als het Westen nu voor Assad als het kleinere kwaad gaat kiezen - zoals deze zelf beoogt - zal dat de soennitische steun voor IS en de toestroom aan westerse jihadisten slechts doen toenemen, want definitief verslaan laat zich IS - zolang die oorzaak niet is weggenomen - niet. Een blijvende oplossing voor het probleem IS vereist het vertrek van Assad; en dat gaat niet zonder druk uit Moskou en Teheran.

Dat heeft uiteraard zijn prijs. Die van Teheran, dat snakt naar een einde aan de sancties, moet te behappen zijn, nu het kernwapengevaar (en dus het beweerde risico voor het voortbestaan van Israël) zwaar overtrokken blijkt. De ongekende schoffering van Obama door Netanyahu dezer dagen biedt daarbij nu een uitgelezen kans voor Washington om over de eigen schaduw (het gijzelingstrauma van 1979 ) heen te springen, zoals dat mede dankzij de paus een paar maanden terug ook inzake Cuba is gelukt. Maar Moskou zal iets crucialers in ruil verlangen: een einde aan de democratische Europese expansie aan zijn westgrens.

Wat weegt voor ons zwaarder, nu IS ook al naar Libië overslaat? Eén nu dreigende oplossing is beslist géén duurzame oplossing: steun aan militaire dictaturen van het slag-Sisi. Hoewel diens bloedige staatsgreep twee jaar geleden door VVD-europarlementariër Hans van Baalen van harte werd toegejuicht, zal deze de sociale onvrede die in 2011 tot uitbarsting kwam opnieuw voeden, omdat de militairen geen antwoord op de economische problemen hebben die daaraan ten grondslag lagen.

Door linkse seculieren te vervolgen en tegelijk de Moslimbroeders ondergronds te drijven, werkt Sisi een radicalisering van de islam in de hand. Onherroepelijk zal die zich op termijn tegen hem en zijn westerse bondgenoten keren.