Botsende wereldbeelden in PVV-debat over nepnieuws en de media

PVV en media vormen parallelle werkelijkheden. Vanuit de media is de belangstelling voor Geert Wilders en consorten onverminderd groot. Omgekeerd ligt dat anders. Wilders houdt zich doorgaans onbereikbaar. Telefoontjes en mails blijven onbeantwoord. Daardoor loopt hij soms aardige aanbiedingen mis, zoals onlangs die van WNL dat hem wilde laten meedoen aan een lijsttrekkersdebat.

Des te interessanter dat diezelfde PVV – of eigenlijk de ENF, de rechts-populistische fractie bij de Europese Unie waartoe de PVV samen met onder andere Front national, Lega Nord, Vlaams Belang en FPÖ behoort – een rapport over de media liet vervaardigen. Nepnieuws en de Europese Unie werd woensdagmiddag in het Huis van Europa aan de Hofvijver gepresenteerd.

Andere partijen organiseren van tijd tot tijd congressen, meet-ups, filmpremières of iets met cabaret. Bij de PVV moet je het doen met handjes schudden op de markt en één rapportpresentatie in de vijf jaar (dat van Capital Economics over de kosten van een Nexit verscheen in februari 2014). De ervaring met evenementen is zodoende beperkt, het uitnodigingenbeleid navenant warrig. Maar wie de sociale media volgt, kon van de lancering op de hoogte zijn.

De casting verried een meesterhand. Dat moet organisator Marcel de Graaff zijn geweest, aanvoerder van de PVV-europarlemenariërs; zijn eigen naam stond groot op het affiche. Om te beginnen Sid Lukkassen, identiteitsideoloog op de rechterflank en tegenwoordig in dienst bij Dr Sid Consultancy; hij had het onderzoek verricht.

Panellid was oorlogsverslaggever Arnold Karskens, die de strijd heeft aangebonden met wat volgens hem de grootste nepnieuwsverspreider is: de NOS; hij wil de omroep een proces aandoen wegens vooringenomenheid. Namens de klassieke media traden Carla Joosten van Elsevier en Mark van Assen van het AD aan – opgetrommeld omdat journalisten van de NOS en de Volkskrant van hun leiding geen toestemming kregen om mee te doen. De als moderator vermomde provocateur van dienst was Robert Jensen, die in zijn RTL-programma al eens met Karskens oefende. Jensen opereert vanuit een overzichtelijk wereldbeeld: ‘Hou op man, ik kom op alle redacties en 95 procent van de journalisten stemt links van het midden.’

In de zaal een mens of zeventig. Veel kader, maar partijprominenten ontbreken: geen Wilders, Agema, Beertema, Bosma of Fritsma. Vreemd is ook dat alles hier EU ademt, zelfs het onderzoek van Lukkassen werd met Brussels geld bekostigd – de vijand bestookt met buitgemaakte kanonnen.

Maar wat is nepnieuws eigenlijk? De grenzen tussen slordigheid, propaganda, broodjes aap, misleiding en moedwillig negeren zijn vloeibaar. Lukkassen komt er in zijn rapport niet uit. Is nepnieuws een exclusief links instrument, ‘bedoeld om conservatieve en populistische mediacontent verdacht te maken?’ Of valt die door Geert Wilders in 2017 verspreide fotomontage, waarbij Pechtold in een demonstratie van jihadisten is geplaatst, in hetzelfde mandje? Lukkassen heeft voor Wilders een andere categorie: satire.

Daar heb je het al. Wanneer je de wereld reduceert tot slagveld voor cultuurstrijd, is wat de ander doet al snel manipulatie en maakt je eigen kamp vooral veel goeie grappen. Lukkassen beschrijft het vervolg: ‘Partijen die een kamp kiezen binnen de cultuurstrijd, wat uitmondt in anti-populisme’.

Die kampen bepalen ook dit debat. ‘Wij’ van rechts, en ‘jullie’ van de media – afgezien dan van Karskens, die tot ‘wij’ wordt gerekend. Bij ‘jullie’ horen daarentegen de grote platforms als Google en Facebook met hun filters. En de EU natuurlijk. Jensen: ‘Ik scheer jullie allemaal over één kam.’ ‘Jullie’ doen aan nepnieuws, ‘wij’ worden gemanipuleerd.

Met zulke overtuigingen kan de temperatuur snel oplopen. ‘Wat de media brengt is één grote huichelarij’, vat Jensen de stemming in de zaal samen, die enthousiast reageert telkens als de geloofwaardigheid van de journalistiek in twijfel wordt getrokken. ‘Je maakt er een karikatuur van’, probeert Van Assen vertwijfeld. Maar feiten hebben het moeilijk vanmiddag.

Mikpunt in het rapport is het EU-clubje met de omineuze naam ‘EU vs Disinfo’, opgericht om nepnieuws uit Oost-Europa en Rusland te ontmaskeren. Het maakte zich onmogelijk door TPO, GeenStijl en De Gelderlander van nepnieuws over Oekraïne te beschuldigen. Lukkassen wrijft dat er nog eens goed in, en klaagt in zijn rapport over vastlopende EU-video’s van een persconferentie, suggererend dat de EU informatie achterhoudt. Ik kan hem verzekeren: dat is nepnieuws, de hele persconferentie is online terug te zien.

Hoe onterecht de suggestie ook is dat nepnieuws vooral een links instrument zou zijn, het is goed dat de PVV dit onderwerp oppakt en sowieso winst dat de partij weer eens naar buiten treedt. Nu maar hopen dat een vervolg niet tot de verkiezingen van 2023 op zich laat wachten.