Bombardeer pril leesplezier niet met literaire mastodonten en saaie kost

Alex Boogers en Christiaan Weijts hebben een punt. Wil je de lezer dood hebben, bombardeer pril leesplezier dan niet met de literaire mastodonten en saaie kost. Hun zorg om de lezer is terecht. Letteren is in het onderwijs al te lang een sluitpost. Willen we de nieuwe lezer bereiken, dan moeten we (literatuurminnaars) zelf ook met initiatieven komen. Begin bijvoorbeeld een puberleesclub (nóóóóóóit zo noemen!).

Dertig jaar na mijn middelbare schooltijd hangt de boekenlijst opnieuw als het zwaard van Damocles boven tafel. Zoon Jip (15) hoeft voor een vwo-diploma slechts twaalf boeken lezen, maar toch. Twaalf is genoeg voor gezucht, gesteun en geklaag. Dat kan anders, dacht ik, maar hoe? Wat kan ik als vader, lezer en schrijver zelf doen? Hoe zou ik zelf graag letterkundig onderwijs genoten hebben?

In augustus spreek ik hem en vijf vrienden aan, zes slungelige pubers (4vwo) die bij het woord boek hun hoofd al moedeloos op tafel laten ploffen. Ik moest met argumenten komen, zei dat een Wiskunde A t/m Z profiel zonder algemene ontwikkeling en met het empatisch vermogen van een eencellige een leeg profiel was. Ik hield ze voor dat een beetje kennis van de menselijke geest nooit weg is en dat romans daarvoor een rijke bron vormen. Uiteindelijk bleek het argument dat hun cijfers zo belabberd waren dat alleen een spetterend mondeling de boel nog kon opkrikken, het meeste hout te snijden.

'We doen mee, maar niet te dikke boeken.'

Leesclub 'Nescio' was een feit. Vernoemd, omdat de taal van Nescio zo teder is en omdat je scoort bij de docent Nederlands, met Nescio op je lijst. Punten!

Cola en koeken op tafel

We houden het gezellig. De avonden beginnen met een diner (de eerste keer Mexicaanse wraps en salade) bereid door twee van de zes jongens. 'Leren koken is net zo belangrijk als lezen! Wat als je straks een meisje uitnodigt, boeken hebt gelezen en tekst hebt, maar je kunt nog geen bal gehakt braden?'

De eerste keer dat we samen komen houd ik een korte introductie over het belang van literatuur. Lezen is niet saai, zolang je maar geen saaie boeken leest. Ik vertel over het spel dat een schrijver speelt, dat hij kleine cadeautjes verstopt in zijn boek en dat wij die als een soort pac-man (sorry, erg jaren tachtig) moeten zien te vinden. Een kort verhaal 'Dekker Koolen en Buis' van Oek de Jong opent de ogen.

De ene: 'Nooit geweten dat een verhaal op deze manier ook spannend kan zijn.'
Een ander: 'Dit gaan we toch wel iedere week doen?'

We zijn nu een paar maanden onderweg. Bewust kies ik boeken die aansluiten bij de belevingswereld van de vijftienjarige, moderne coming of age of coming to senses romans. Het spijkerharde Wij van Elvis Peeters, Leeuwenstrijd van Thomas van Aalten ('Ik leerde hier meer van dan bij geschiedenis!') en mijn eigen De Aankomst. Het ene boek gaat over jongeren zonder dromen, verwachtingen, het andere boek gaat over verlangens en teleurstelling. Een van de leesclubleden ontdekt een constante: 'Gaan alle boeken die we lezen over masturberen?'

Binnenkort gaan we een boek Adriaan van Van Dis uitpluizen. Af en toe kijken we een goede film (natuurlijk ook, Dead Poets Society). Een boekpresentatie oefenen we tussen de schuifdeuren. De verplichte Middelnederlandse klucht spelen we na, cola en koeken op tafel. Lezen is een feest geworden.

Voorjaar 2018

De jongens ontdekken een nieuwe wereld, nieuwe gedachten, parallellen, lijnen, symbolen en verschillen en steken elkaar de loef af met vondsten. Het enthousiasme is boven verwachting. Sommigen lezen zelfs vooruit en komen zelf met titels. 'We gaan voor meer boeken, dan kunnen we nog kiezen.'

Een welkome bijwerking is dat de jongens steeds meer persoonlijke gesprekken met elkaar voeren. Natuurlijk moet er op het mondeling gescoord worden, maar dat is nu al een secundair doel geworden. De Nescio'ers lijken zich ervan bewust dat het over iets groters gaat.

Eén afspraak hebben we staan. Voorjaar 2018, na het mondeling, gaan we eten in een chique restaurant, natuurlijk in colbertje en overhemd. 'We zijn toch een herenclub?'

^{Bas Steman is schrijver, programmamaker en leesvader}