Biograaf Onno Blom ziet ziel van Rembrandt in zelfportret
In de Volkskrant doet Blom wekelijks verslag van zijn speurtocht naar de jonge Rembrandt. Hier vertelt hij over zijn favoriete schilderij. ‘Wat me raakt is de schoonheid van de lelijkheid.’
Rembrandt van Rijn was de beroemdste schilder van Amsterdam, in zijn tijd de rijkste stad van ’s werelds rijkste land. Desondanks stierf hij berooid, onder meer door mislukte investeringen en een exorbitant uitgavenpatroon, in een huurhuis aan de Rozengracht in 1669.
Ter ere van zijn 350ste sterfdag is 2019 uitgeroepen tot Rembrandtjaar. Musea, waaronder het Rembrandthuis, het Rijksmuseum, de Lakenhal en het Mauritshuis, herdenken zijn turbulente leven met exposities en activiteiten.
En in de herfst verschijnt een biografie van Onno Blom over Rembrandts jaren in Leiden, waar hij van zijn geboorte in 1606 tot 1631 woonde. In de Volkskrant doet Blom wekelijks verslag van zijn speurtocht. Wat is zijn favoriete Rembrandt?
2019 februari
Wat staat er het komend jaar allemaal te gebeuren en wat gaat er veranderen? In deze serie blikken we vooruit. Dit is aflevering 2.
‘Voor mijn biografie wil ik in zijn ziel kijken. Hoe kan dat beter dan door oog in oog met hem te staan, een paar maanden voor zijn dood? Dit is zijn laatste zelfportret. Ik heb er flink wat uren in het Mauritshuis mee doorgebracht.
‘Wat me raakt is de schoonheid van de lelijkheid: we zien een pafferige papzak met pokdalige huid, een knol van een aardappelneus en zwabberende onderkin. Wat een lef dat hij zich zo onbarmhartig heeft geportretteerd. Een echt mens komt op je af. Dwars door de eeuwen heen kijkt hij je aan.
‘Dat hij contact maakt komt door het lichtpuntje in zijn rechteroog. Dat is techniek. Doordat hij in de rest van het schilderij geen knalkleuren gebruikt, heeft die minimale glinstering een enorm effect. Hij vestigt de aandacht op een paar dingen en suggereert de rest, zoals zijn linkeroog. Hij is de meester van clair-obscur, het contrast tussen licht en donker.
‘In zijn carrière is Rembrandt steeds meer gaan suggereren, steeds minder gaan invullen. Hij was ook een groot schilder om wat hij niet schilderde. Van dichtbij lijkt dit werk abstract, zie je klodders, vegen en strepen – de baret bestaat uit twee vegen. Neem je afstand, dan vullen je hersenen de rest in. Rembrandt was een impressionist avant la lettre.
‘Je hoort weleens dat de dramatiek van het moment in dit portret zichtbaar is: zijn vrouw en dochter waren overleden, financieel zat hij aan de grond. Was dit zijn laatste stuiptrekking, voorvoelde hij te sneven? Dat is me net te romantisch en larmoyant. Zelfportretten waren commerciële projecten, kun je haast zeggen. Ze waren een gewild visitekaartje voor vorstenhuizen en rijke verzamelaars; je bezoekers wisten direct dat je een Rembrandt in huis had. En het was praktisch: hij had hier alleen een spiegel voor nodig.
‘En toch, en toch: als je Rembrandt aankijkt, denk je te voelen wat hij allemaal heeft meegemaakt. Dat is zijn betoverende kracht als schilder. Op dat moment schieten de tranen me in de ogen.’
Lees hier de columns van Onno Blom over zijn speurtocht naar de jonge Rembrandt.
Kunsthandelaar Jan Six claimde het afgelopen jaar de ontdekking van twee Rembrandts. Collega Sander Bijl stelt dat Six hem heeft bedrogen bij de aankoop van Portret van een jonge man. Wat is er gebeurd? Michiel Kruijt en Stefan Kuiper schreven deze reconstructie.
Ook nieuw in februari 2019
Kaepernick speelt niet, twittert niet, spreekt niet en is daardoor groter dan ooit
Hier zou content moeten staan van bijv. Twitter, Facebook of Instagram
Om u deze content te kunnen laten zien, hebben wij uw toestemming nodig om cookies te plaatsen.
Open uw cookie-instellingen om te kiezen welke cookies u wilt accepteren.
Voor een optimale gebruikservaring van onze site selecteert u "Accepteer alles".
U kunt ook alleen de sociale content aanzetten: vink hiervoor "Cookies accepteren van sociale media" aan.