Opinie
Bijstandsplan Samsom en Pechtold gaat ten koste van werkenden
Alexander Pechtold en Diederik Samsom doen deze week in de Volkskrant voorstellen om van de bijstand een soort basisinkomen avant la lettre te maken. Zij stellen voor dat alle bijstandsgerechtigden twee jaar lang tenminste de helft van hun inkomsten uit werk mogen houden. Er is een aantal bezwaren tegen dit plan.
Anders dan beide heren beweren is dit plan niet eenvoudig uit te voeren. Er zal een gemeentelijke administratie opgezet moeten worden, waarin de bijverdiensten alsmede alle andere inkomensbronnen van bijstandsgerechtigden getoetst moeten worden. Om te bewerkstelligen dat men tenminste de helft van de bijverdiensten overhoudt moet er een anti-cumulatie-bepaling met belastingen en toeslagen komen, die hoge uitvoeringslasten kent. Ook moet er controle blijven om te voorkomen dat men bovenop de helft van het minimumloon zwart bijverdient. Nu is deze controle ook aanwezig maar je kunt niet beweren dat dit voorstel tot minder controles leidt.
Pechtold en Samsom hebben een punt dat een bijstandsgerechtigde er nu bij de overgang naar werk amper of niet op vooruit gaat. Maar hun voorstel verschuift dit probleem van de armoedeval slechts twee jaar in de tijd. Het probleem van de armoedeval is immers niet op te lossen als men het stelsel van belastingen, toeslagen en uitkeringen verder onaangetast laat. Als de regeling tijdelijk is dan zal een bijverdienende bijstandsgerechtigde op een gegeven moment geconfronteerd worden met een forse terugval in inkomen. En dat is nu juist wat de heren wilden voorkomen. Mijn verwachting is dan ook dat deze regeling uiteindelijk een structureel karakter zal krijgen, wat vervolgens heel veel geld en banen kost. Volgens de spoorboekjes van het Centraal Planbureau kost het algauw 100.000 banen.
Tot slot doet zich de meer principiële vraag voor of de bijstand een soort automatisch basisrecht is en een korting daarop bij werk 'een straf'. Dit is echt de wereld op zijn kop. De bijstand is een aanvulling tot het sociaal minimum indien iemand niet zelf in staat is dat niveau te halen. Het is met andere woorden een vloer in het bestaan. Laat er geen misverstand over bestaan dat dit een fundamenteel recht is, maar met dien verstande dat van dit recht gebruik kan worden gemaakt totdat iemand weer zelf in zijn bestaansminimum kan voorzien. Belangrijk ook om te voorkomen dat er een oneerlijke situatie gaat ontstaan waarin een bijstandsgerechtigde zijn uitkering mag houden en daarnaast meer verdient dan iemand die dat werk toch al deed. Want dat dit plan uiteindelijk ten koste gaat van de 'reguliere' werknemer vertellen de heren Pechtold en Samson er niet bij.
Samsom en Pechtold: Maak meedoen het hoogste doel van de bijstand
Op 28 november schreven Pechtold en Samsom in de Volkskrant: Stel dat mensen tenminste de helft van de inkomsten uit werk mogen houden, voor maximaal twee jaar. Lees het hele voorstel hier.
Ik ben er dan ook van overtuigd dat we dit geld beter aan een belastingverlaging kunnen besteden. Veel partijen brachten vorige week tijdens de behandeling van het belastingplan in dat, vooral als gevolg van het per 2016 afbouwen van de heffingskortingen, een groot aantal gezinnen iedere inkomensstijging in rook zien opgaan. Een lastenverlichting vooral voor de lagere- en middeninkomens, gecombineerd met een vereenvoudiging van het belastingstelsel en de toeslagen, is de komende kabinetsperiode noodzakelijk en daar kunnen we ons geld beter aan besteden.
En uiteindelijk profiteren bijstandsgerechtigden daar ook van als zij, in een arbeidsmarkt die steeds meer aantrekt, de stap naar werk maken.
Raymond Gradus is hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit.
