Bijna alle goeroes hebben op handige wijze geld uit de zakken van hun volgelingen weten te kloppen

Mijn hart sprong open toen ik gisteren in deze krant het interview las met yogi Sadhguru. Verslaggever Casper Luckerhof was met een pak stroopwafels naar Londen gereisd om de Indiase goeroe te interviewen, die daar voor zijn Britse volgelingen een aantal sessies zou houden.

Sadhguru, of beter Sadhgoeroe, werd een mysticus genoemd. Volgens het algemene idee is een mysticus iemand die een persoonlijke relatie onderhoudt met het transcendente, zeg maar met God. Nou geloof ik toevallig niet in God en ook mijn relatie met het transcendente is enigszins troebel, maar als ik wel in God zou geloven, zou ik zonder meer een mysticus zijn. Dat je God leert kennen in een kerk met allerlei andere mensen om je heen, heeft mij altijd onzin geleken. In een kerk leer je hoogstens andere mensen kennen, maar ik geef dit persoonlijke inzicht graag voor een beter.

Door mystici is veel geschreven over hun ervaringen, maar het meeste daarvan is erg duister en ontoegankelijk. Gerard Reve, die ik beschouw als de enige moderne mystieke schrijver in ons taalgebied, vluchtte altijd in de ironie en humor als het werkelijk transcendente binnen zijn horizon verscheen. Over de mystiek zelf – over wat de mystiek eigenlijk inhoudt – is veel minder geschreven. Er zal wel meer zijn, maar ik ken daar slechts twee boeken over: Mysticism and Logic van Bertrand Russell (1872-1970) en Exploring Mysticism van de Nederlandse filosoof Frits Staal (1930-2012).

Beide boeken zijn nogal dun. Vrij logisch, want beide auteurs komen tot de conclusie dat mystiek iets is om te ervaren, maar dat de ervaringen nauwelijks in woorden te omvatten zijn. ‘Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen’, heeft de filosoof Wittgenstein gezegd.

Het mooie van Indiase goeroes is dat zij zich van dit gebod – het is meer een vanzelfsprekendheid – niets aantrekken en erop los kwekken dat het een aard heeft. Geen grotere kenner van de spiritualiteit dan de Indiase goeroe. De ene wijsheid na de andere ontsnapt aan de haag hunner tanden, waarbij zij handig gebruik weten te maken van de in het Westen levende gedachte dat echte wijsheid uit het Oosten komt. Maar volgens Frits Staal is het kolder om het Westen als rationeel en materieel te stellen tegenover het Oosten als spiritueel en immaterieel. Bezie de goeroe en je komt eerder tot een tegenovergestelde conclusie. Bijna alle goeroes hebben op handige wijze geld uit de zakken van hun volgelingen weten te kloppen.

Wij herinneren ons nog allemaal de Rolls-Royces waarin de Bhagwan – roepnaam Osho – zich liet rondrijden. Doorgaans ontbreekt het de Indiase goeroes aan niets en de wijsheid waarmee zij hun rijkdom verantwoorden, doet vaak denken aan die van de grootverdienende kapitalist: geld maakt niet gelukkig en stelt spiritueel niets voor.

Op YouTube en Twitter wordt deze ‘echte goeroe’, zoals hij door de Volkskrant wordt genoemd, ­geprezen om zijn wijsheden. Ik ging eens op zoek. In het twee ­pagina’s lange interview kwam ik er weinig tegen, maar sprekende over de communes van Osho zei Sadh­guru: ‘Wij hebben geen communes nodig. Ik ben er, en dat is genoeg.’

Mmm.

En natuurlijk deze: ‘In Nederland rijden jullie toch op fietsen, met banden die je steeds moet oppompen. In feite ben ik zo’n fietspomp. Ik blaas lucht in de mensen.’

Mmm.

Elders vond ik de tien wijsheden ‘die jou vrede brengen’. Hier zijn er een paar, ik hoop dat ik ze goed vertaal: ‘De angst is simpelweg daar, omdat je niet leeft met je ­leven, maar omdat je leeft in je brein.’ Of deze: ‘Als je werkelijk aandacht besteedt aan het leven, zal het leven je doen bloeien. Als je die aandacht niet besteedt, ben je ergens anders en loopt het leven verkeerd af.’ Of deze: ‘Ieder mens kan absoluut gelukkig zijn in zichzelf, maar men ontkent zichzelf, omdat men nooit naar zichzelf kijkt.’ Nou goed, nog eentje: ‘Elke dag word je eraan herinnerd dat je sterft. Dan zul je op natuurlijke wijze een hogere dimensie van waarnemen bereiken.’ Enzovoort.

Het zijn de bekende Tante Betjes die je in elk goeroehandboek kunt vinden. Eens in de zoveel jaar staat een nieuw yogi op en stromen de westerse volgelingen toe om ademloos te luisteren. Na een paar jaar druipen ze gedesillusioneerd weer af, om te wachten op de volgende grijze baard met een blije boodschap uit het Oosten.

Er valt ook altijd een dode bij. In het geval van Sadhguru was dat zijn eigen vrouw. Ze zou aan mahasamadhi hebben gedaan, een soort zelf­doding om tot de Ultieme Verlichting te geraken. De politie kwam nog even kijken.

Misschien heeft Jeffrey Epstein in zijn cel wel aan mahasamadhi gedaan. Trap er niet in, mensen!