Bij Sigrid Kaags wens om meer Europa, zal Nederland de kwaliteit van haar democratie moeten prijsgeven

Vorige week heeft Sigrid Kaag de verkiezingscampagne van haar partij afgetrapt en ook meteen aangegeven waar het haar om te doen is. De kersverse D66-leider streeft naar een sterkere Europese Unie en is bereid om voor dat ideaal de Nederlandse soevereiniteit op te offeren. Ze is meer van de internationale blik en wil van Brussel een Europees machtscentrum maken. Toen ik haar plannen aanhoorde, moest ik denken aan de componisten Salieri en ­Mozart, bij een groter publiek bekend door de film Amadeus. Salieri zou goed gedijen in het Brussel van Kaag, Mozart niet. Want de twee stonden niet eerder zo symbool voor ons huidige tijdperk. Salieri zou in het ­hedendaagse Westen op echte steun kunnen rekenen, en had zich waarschijnlijk niet hoeven verlagen tot het beramen van snode plannen jegens Mozart.

Want dezer dagen draait het om vragen als: wat doet het uitzonderlijke talent van Mozart bij al die andere componisten die niet in staat zijn de middelmaat te ontstijgen? Wat doet het met alle ­Salieri’s van de wereld, dat ­Mozarts muziek goddelijke eigenschappen worden toegedicht? Kan de minderbedeelde er iets aan doen dat het genie van ­Mozart voor hem of haar onbereikbaar is? Is het niet veel eerlijker Salieri niet te kwetsen met het briljante werk van ­Mozart? Maar als Salieri nu iets meer zijn best zou doen, en als Mozart zo aardig zou zijn wat af te zakken naar het niveau van zijn collega… Daar, in het midden, op de plek van de middelmaat, kunnen ze elkaar dan toch in de armen sluiten?

In het paleis in Salzburg, waar ­Mozart in dienst was, zat men ook niet te wachten op genialiteit in de muziek en werd van Mozart geëist dat hij als een trouwe ambtenaar de muziek leverde die men gewend was te horen. Dankzij de versplinterde machtsverhoudingen in het Duitsland en Oostenrijk van de 18de eeuw was de jonge Mozart in staat zijn rug te keren naar het ‘Brussel’ van toen. Hij week uit naar Wenen, koos daarmee in feite voor armoede, maar werd daar vervolgens wel de revolutionaire kunstenaar. In Wenen had hij de vrijheid de instrumenten harder te laten klinken dan het koor. Zo plaveide hij de weg voor Beethoven, die in zijn Negende Symfonie de noten laat dansen tussen het zoemen van een vlieg en de overweldigende donder. De democratische, vrije, transparante landen zijn in mijn ogen stuk voor stuk de Mozarts van deze wereld. En zoals Mozart het ­leven zuur werd gemaakt vanwege zijn onnavolgbare werk, zo wordt de democratische wereld sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw door de bewuste of onbewuste aanhangers van het postmoderne gedachtegoed meer en meer onder druk gezet om te mixen met de rest van de wereld en te delen in de ellende van de onderontwikkeling.

Niets kwetsbaarder dan een ­democratie. Dat zagen we in het Turkije van Erdogan en we zien het nu in mindere mate in de Verenigde Staten van Donald Trump. In deze twee landen versnelt het centralisme van Ankara en Washington de reis naar autocratie. Wij in Europa trotseren ook de aanvallen op de democratie, het vrije woord, de homorechten, de vrouwenemancipatie en schuilen voorlopig achter een muur van de Europese kleinschaligheid. Iedere keer dat Kaag pleit voor een Europese superstaat, pleit ze eigenlijk voor de afbraak van deze muur.

Met haar betoog voor een minder soeverein Nederland en een sterker Brussel zegt Kaag dat wanneer andere volkeren dat eisen, Nederland de kwaliteit van haar democratie moet prijsgeven. Haar wens is die van de capitulatie. Een minder soeverein Nederland zal niet kunnen opboksen tegen de islam binnen de eigen grenzen, die brandt van ambitie om mens en maatschappij te onderwerpen aan zijn eigen regels en wetten. En het kan evenmin opboksen tegen reactionaire dwang vanuit een machtig Brussel met belangrijke ­leden als Hongarije en Polen.

Mozart offerde zich op en ging weliswaar veel te jong dood, maar met zijn werk liet hij een manifest achter voor iedereen die het ideaal koestert om het licht van de genieën te volgen. Als een van de voornaamste medestanders van de postmoderne ideologie gaat Kaag proberen dat licht uit te blazen in Nederland. Ze wil onze open maatschappij en democratie blootstellen aan de invloed van culturen, landen en gemeenschappen met geen of onvolwassen democratische tradities. Onze democratie zal hier gehavend uit komen. Heeft ze een kans van slagen? Jazeker. Zelfs Mozart met al zijn levenslustige creativiteit kon de kaarsen in zijn donkere kamer maar tot zijn 35ste brandend houden.

_{Erdal Balci is journalist en schrijver}