Bij ondergrondse containers gedumpt afval: opruimen of juist laten liggen?

Ondergrondse afvalcontainers lijken wel grofvuilmagneten. En wat doe je dan als gemeente, opruimen of laten liggen? Die vraag kreeg ik van een lezer die in een wijk woont die binnenkort overschakelt op ‘omgekeerd inzamelen’ en waar nu ondergrondse afvalcontainers geplaatst worden waar voortaan het restafval naartoe moet. De betreffende gemeente en het afvalbedrijf hebben aangekondigd dat ze bijna dagelijks rond de containers gaan schoonmaken. Want ‘vuil trekt vuil aan’ en door schoon te maken leren mensen hoe het hoort, is het idee. Maar, zo dacht de lezer – terugdenkend aan de pogingen om haar kinderen te leren hun speelgoed op te ruimen: leert de gemeente mensen zo niet juist dat ze prima hun spullen daar kunnen dumpen en dat de gemeente het wel opruimt?

Voor beide is wat te zeggen. Beide gaan over het vaststellen van normen, de sociale afspraken die bepalen wat wij met z’n allen normaal vinden.

Onderzoek heeft laten zien dat mensen meer afval op straat gooien in een vuile dan in een schone omgeving, wat een voorbeeld is van een descriptieve of beschrijvende norm. We doen zoals de meeste anderen doen, want we concluderen dat dat is hoe het hoort. Als de gemeente de omgeving van de containers schoonhoudt, wordt deze norm inderdaad versterkt. Alleen ondergraven ze tegelijkertijd wel een andere norm, namelijk dat iedereen z’n eigen afval zou moeten opruimen. Dit is een zogeheten injunctieve of gebiedende norm; een norm die niet beschrijft hoe het is, maar hoe we vinden dat het zou moeten zijn.

Er zijn natuurlijk ook nog andere strategieën. Zo proberen sommige gemeenten te achterhalen van wie gedumpt afval afkomstig is, bijvoorbeeld aan de hand van adressen op enveloppen in vuilniszakken of door een buurtonderzoek. Andere gemeenten hangen een vriendelijke, of iets minder vriendelijke, mededeling aan het gedumpte afval dat dit niet is toegestaan. Dat het moet worden opgeruimd en er anders een sanctie volgt. Dit alles om duidelijk te maken: de norm is dat je je eigen zooi opruimt.

Je kunt je natuurlijk afvragen waarom mensen überhaupt hun afval bij die containers dumpen. En een van de redenen lijkt mij dat ondergrondse afvalcontainers er juist uitzien alsof het de bedoeling is dat je je afval erop zet. De gelijkvloerse, vierkante stalen grondplaat om de stortkoker schreeuwt gewoon: híér met die stapel kapotte bloempotten!

Reden voor sommige gemeenten om boven op de containers tuintjes te plaatsen. Dan wordt het best lastig om een kapot kinderfietsje te dumpen. De keuze voor plantjes is slim, want tegen een metalen rand of hek wil je nog wel iets aangooien, maar de meeste mensen willen plantjes niet stukmaken. Je moet alleen als gemeente wel zorgen dat de tuintjes netjes worden bijgehouden, want een bak met dode plantjes nodigt dan weer erg uit om je gft-afval te dumpen.

Jasper van Kuijk op Twitter: @jaspervankuijk