Bij debatteren hoort ook luisteren

Bram Bakker (psychiater en publicist):

'Hoezo debat? Wat ik zie, is dat we mede door internet steeds meer in een zendcultuur verzeild raken. Er wordt veel gezonden, maar weinig geluisterd. Terwijl dat laatste voor een echt debat noodzakelijk is. Koploper is Geert Wilders die alleen maar zendt. Leve de vrijheid van meningsuiting! 'Ja, er wordt onbehagen geuit, maar de manier waarop dat gebeurt, leidt tot niets. We kunnen elke week wel een nieuw referendum houden. We zijn chronisch ontevreden en doen aan egomarketing. Klagen en nog eens klagen over wat niet deugt. Het ene moment zijn het verkeersdrempels, en het volgende moment is het Zwarte Piet. En dat terwijl we het netto behoorlijk goed hebben. In plaats van dat zogenaamde debatteren, zouden we ons beter eens bezig kunnen houden met de vraag wat er onder die ontevredenheid schuilgaat.'

Hans Siebers (hoofddocent cultuurwetenschappen, universiteit van Tilburg):

'Natuurlijk is dat erg! De ophef rond Sylvana Simons laat zien dat in het debat een etnische grens wordt getrokken. Je maakt onderscheid tussen bevolkingsgroepen wanneer je Simons verwijt dat ze verraad pleegt en is overgestapt naar de tegenstander. Maar de felle reacties op sociale media zijn alleen representatief voor het debat dat in de politiek en media wordt gevoerd. Het idee dat zij de samenleving op dit gebied weerspiegelen, is onzin. In de maatschappij gaan migranten en niet-migranten over het algemeen een stuk beter met elkaar om. Onderzoek laat zien dat conflicten op de werkvloer waarbij diversiteit een rol speelt, juist getriggerd worden door uitspraken van politici. 'Het centrale probleem in het integratiedebat is het nationalisme van politici als ze stellen dat de levenswijze van migranten conflicteert met onze levenswijze. Dat migranten er andere normen en waarden op nahouden en zich moeten aanpassen aan 'onze' cultuur. Dat idee-fixe zie je over de hele politieke linie, kijk maar naar het Kamerbrede geloof in inburgeringscursussen dat ervoor zorgt dat mensen met een migrantenachtergrond zich tijdens sollicitaties dubbel moeten bewijzen. Ze moeten niet alleen laten zien geschikt te zijn voor een functie, maar moeten ook ten onrechte aantonen dat ze succesvol zijn geïntegreerd.'

Marjan de Gruijter (senior onderzoeker diversiteit, Verwey-Jonker Instituut):

'Je kunt zeggen wat je wilt, maar in het algemeen schept een fel debat helderheid. Het is een motor voor verandering, en de aanpak van discriminatie staat nu goed op de agenda. Waar het fout gaat, is waar het debat te fel van toon is en te persoonlijk wordt gevoerd. Dan schiet je het doel voorbij en gaat het niet meer over de kwesties waar je het eigenlijk over wilde hebben. 'Voorheen leefden Nederlanders meer in netwerken waar ze in contact stonden met een diversiteit aan opinies. Tegenwoordig gaan we veel meer met gelijkgestemden om. Ik vermoed dat we het daardoor moeilijker vinden dan eerst om verschillende zienswijzen te accepteren. We willen dat ons eigen standpunt wint en vinden het idee om ergens in het midden uit te komen onaantrekkelijk. Dat de zwijgende meerderheid zwijgt, is niet voor niets. Je wordt nauwelijks gehoord als je in de publieke opinie met een genuanceerd standpunt naar voren treedt.'

Jan Derksen (hoogleraar klinische psychologie en psychotherapie, Radboud Universiteit):

'De verruwing van het debat gaat ten koste van de inhoud. Met de secularisatie is het respect voor gezag en autoriteit gesneuveld. Wat ervoor in de plaats is gekomen, is een directe en impulsieve expressie van primaire ideeën. De midden- en hogere klasse hebben de taal en het gedachtengoed van wat vroeger de zwakkere sociale klasse werd genoemd, geabsorbeerd. In de Tweede Kamer wordt nu net zo gepraat als in de gemiddelde volkswijk. 'De emotionele intelligentie is over de hele linie tanende. Het zou goed zijn om bij Kamerleden en ministers een emotionele-intelligentietest af te nemen alvorens hen te beëdigen. Ook de Kamervoorzitter zou met heldere regels moeten komen om ervoor te zorgen dat debatteren meer wordt dan een wedstrijdje oneliners produceren om de kranten te halen. 'Het racisme- en integratiedebat vraagt om inhoud, de invloed van antropologen, psychologen en pedagogen ontbreekt en door politieke belangen weet je nooit waar het debat echt over gaat.'

Stine Jensen (filosoof en publicist):

'Het brullen voor de vrijheid wat je vooral op Twitter ziet, heeft meer weg van infantiel schelden. Het is 'Selbstdarstellung': je wilt er iets mee uitdrukken over jezelf, of aangeven tot welke groep je behoort en je gebruikt daarvoor de ander. In een echt debat wil je eventueel overtuigd worden van een ander standpunt, maar dat is op sociale media niet aan de orde. De scheldpuntstandpunten die daar geventileerd worden, zijn een vorm van instrumentele agressie. Het gescheld moet likes opleveren. 'We hebben in Nederland een rijke debatcultuur met veel praatprogramma's en opiniepagina's in kranten. Maar we zijn vooral goed in het ventileren van onze mening en het ruimte geven aan verschillende opinies. De stap die daarna komt: het luisteren naar de ander het verbindende gesprek beheersen we nauwelijks. Debat in die zin zie ik op dit moment niet plaatsvinden.'