Beperking salaris topmanagers is slecht voor de bedrijvigheid

Minister Dijsselbloem betoogde in deze krant dat na de banken nu ook de private sector zijn inkomen moet matigen door inkomensstijgingen te koppelen aan cao's en de bonus te beperken tot 20 procent van het basissalaris (O&D, 8 september).

Hiermee gaat hij voorbij aan het feit dat de markt voor goede managers anders in elkaar steekt dan de markt die zich laat regelen volgens een cao.

Het salaris dat Nederlandse topmanagers verdienen, kunnen we perfect verklaren uit vraag naar en aanbod van managers die complexe bedrijven kunnen besturen. Kortingen op die salarissen hebben een averechts effect op de bedrijvigheid in Nederland.

De situatie is als volgt.

De afgelopen dertig jaar is de waarde van de bedrijven verzesvoudigd. De salarissen hebben met deze verzesvoudiging gelijke tred gehouden. Zo blijkt uit het onderzoek van de Volkskrant.

Nederland is hierin niet uniek. Exact dezelfde cijfers blijken uit een internationaal onderzoek van Xavier Gabaix en Augustin Landier. Zij vinden een bijna perfecte relatie tussen de waarde van de bedrijven en het inkomen van de hoogste bestuurders.

Nu is het een bekend verschijnsel dat naarmate de omvang van een bedrijf toeneemt, de besturing ervan meer dan evenredig moeilijker wordt. Als dan de gemiddelde intelligentie van kandidaat-bestuurders gelijk blijft en meer complexe bedrijven zoeken bestuurders, dan neemt de vraag naar topbestuurders toe, terwijl het aanbod niet verandert. Het gevolg is duidelijk: de prijs van managers met de geschikte kwaliteiten neemt toe.

De grote salarisverschillen tussen de top en de gemiddelde werknemer kunnen we verder duiden als we dieper nadenken over hoe in bedrijven waarde ontstaat.

Waarde ontstaat als een manager voor het bedrijf oplossingen bedenkt die voordeel geven aan zo veel mogelijk bedrijfsonderdelen. Naarmate het aantal bedrijfsonderdelen oploopt, kunnen meer bedrijfsonderdelen profiteren van slimme oplossingen.

Zo kunnen leereffecten binnen een vestiging van ING worden toegepast in andere vestigingen van ING. Het bestuur van het bedrijf stimuleert deze leereffecten naast innovaties en beziet hoe het hele bedrijf hiervan kan profiteren. Dit vergt slimmere managers die vanwege de genoemde schaarste hoog betaald worden.

Wat is nu het effect als we een rem op de topbeloning zetten? We horen dan vaak dat bedrijven dreigen hun hoofdkantoor te verplaatsen. Tevens meldde minister Dijsselbloem in de Kamer dat het bij banken doorgevoerde beloningsbeleid belemmeringen had opgeleverd bij het vinden van goede managers. Liberaal Nederland neemt dit dreigement serieus. Wie heeft gelijk?

Als we het economische principe volgen, dan zou de aftopping van salaris tot gevolg hebben dat Nederlandse bedrijven na een bepaalde groei niet langer het salaris voor de beste manager kunnen betalen. Voor zover die beste manager in Nederland rondloopt, zal deze onopgemerkt vertrekken naar het buitenland; wellicht is dat slechts een handjevol, gegeven het aanwezige talent op wereldschaal.

Maar als een Nederlands bedrijf zo'n manager uit het buitenland moet halen, zal deze niet komen vanwege het te lage salaris dat hem kan worden geboden. Het gevolg is dat grote bedrijven de concurrentie zullen verliezen bij afwezigheid van goede managers.

Zelfs als we hiervoor een Europese regeling zouden treffen, zouden we het afleggen tegen de rest van de wereld.

Het onderzoek van Gabaix en Landier leidt maar tot één conclusie: zolang we grotere en complexere organisaties blijven bouwen, en de vijver van geschikte managers niet evenredig groter wordt, zal het inkomen blijven toenemen, of we dat nou leuk vinden of niet.

_{Jan Bouwens is hoogleraar Accounting aan de Universiteit van Amsterdam.}