Behandel patiënten niet als verwende nesten

Ze hebben de oplossing, hoor. Bestuurders en instituten hebben een remedie tegen de overbelasting in de zorg, namelijk om ons – patiënten, cliënten, mantelzorgers – als verwende nesten in de hoek te zetten.

We worden bedolven onder waarschuwingen. De zorg is niet meer voor iedereen toegankelijk, aldus bestuursvoorzitter Joep de Groot van zorgverzekeraar CZ in De Telegraaf. ‘Het zorginfarct is begonnen’, stelt in de Gelderlander zijn Menzis-collega Wouter Bos, die ons daarbij trakteert op zijn mensbeeld: ‘We willen altijd meer gezondheidszorg en we willen altijd minder betalen.’

‘De burger moet zich realiseren’, maant directeur Bart Berden van het Tilburgse Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, ‘dat die vaker af zal moeten zien van behandelingen.’ In Nieuwsuur voegde Mireille de Wee van de branchevereniging voor ouderenzorg toe dat mensen ‘eerst echt alles moeten doen wat ze zelf kunnen. We moeten eraan wennen dat het levenseinde ‘rafelig’ is en ‘niet tot het einde toe heel mooi’.

De Wee denkt dat wij nu allemaal sterven op een bed van witte rozenblaadjes, met klanken van Bach op de achtergrond en omringd door de complete familie die nog eenmaal een goed glas heft.

Eerder riep zowel de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid als de Nederlandse Zorgautoriteit al op tot scherper prioriteren en minister Kuipers spiegelt ons voor dat straks een kwart van de bevolking in de zorg dreigt te moeten werken, en dat gaat natuurlijk niet.

Wie denken deze hotemetoten wakker te schudden? De vele Nederlanders – nu één op de zeven – die zelf in de zorg werken? De mensen om hen heen? Denken ze dat wij de verhalen niet horen van verpleegkundigen die het vak verlaten dat zij eigenlijk het mooiste ter wereld vinden, omdat zij aan de regels en administratie onderdoor gaan?

De redenering lijkt te zijn dat er een rampzalig zorginfarct gaande is waar wij onvoldoende van zijn doordrongen. Wie denken ze dat er bekneld zitten in dat ‘zorginfarct’? Snappen ze dat het mensen zijn die een noodzakelijke operatie niet krijgen? Mensen die vervuild of bont en blauw op een plaats in het verpleeghuis wachten. Oververmoeide mantelzorgers. Heel Nederland kent deze situaties, dus waarom worden we bejegend zonder een greintje empathie?

Gretig wordt het accent gelegd op overassertieve patiënten die voor elk onnozel ongemak de specialist belagen. En dat is een probleem. Maar die houding is ook gekweekt: behandel mensen als consumenten en ze gedragen zich als consumenten. Bestuur in Nederland heeft twee standen. De eerste: iedereen zoekt het zelf maar uit. Gebeurt dat, dan krijg je de tweede: we schoppen ze terug in het gareel. Het besef dat je van een probleem een gezamenlijke opgave kunt maken waarvoor je draagvlak schept, schijnt ergens op weg naar de top verloren te gaan.

Wat niet helpt, is dat elke Nederlander óók meemaakt dat veel druk op de zorg niet wordt veroorzaakt door de toenemende behoefte – hoe serieus die ook is – maar door uitwassen van het systeem. Lees de stukken van zorgredacteur Michiel van der Geest. Over huisartsen die van de zorgverzekeraar alleen bij specifieke groothandels binnen kantooruren verband mogen bestellen. Of jaarlijks een verklaring moeten afgeven dat een patiënt zijn geamputeerde arm nog steeds niet terug heeft. Over de thuiszorgorganisatie die financieel wordt gestraft omdat zij een zoon en dochter van een demente mevrouw een adempauze heeft geboden met twee nachtjes zorg. Over ggz-contracten die op basis van ‘gemiddelde’ patiënten worden afgesloten, waardoor juist degenen die hulp het hardst nodig hebben buiten de boot vallen.

NRC beschreef hoe een reumatoloog door één uur per dag met huisartsen te overleggen het aantal doorverwijzingen flink terugbracht. Precies wat een verzekeraar wil, zou je denken, maar nee: er is geen patiënt gezien, dus er wordt niet betaald.

Systemisch en dus bestuurlijk falen waardoor je niet snel geneigd bent om te zeggen: o prima, dan zie ik wel van behandeling af. Het is niet allemaal onwil. InTrouw stond een genuanceerd stuk over ouderen die met instemming van de familie niet meer aan hun heup worden geopereerd, omdat ze er al te slecht aan toe zijn. Logisch. Je hoopt alleen dat leidend blijft wat het beste voor iemand is en niet dat je dierbare in deze darwinistische paniek over de rand wordt geduwd.

Het komt allemaal zo fatalistisch over, in plaats van ambitieus. Een oudere valt nu eenmaal, zei De Wee van de brancheorganisatie. Interessant voorbeeld, want voorkom dat ouderen vallen – door regelmatig te kijken of evenwicht, bril en medicatie in orde zijn – en je bespaart kapitalen én menskracht.

Het zijn de oplossingen die je ook hoort uit de mond van de bestuurders: meer preventie, meer mantelzorg, meer techniek, nieuwe woonvormen. ‘Passende zorg’, noemen ze dat. Maar om die voor elkaar te krijgen hebben zorgmedewerkers een beetje lucht nodig. Om iemand te leren kennen, creatief na te denken en voor geregel. Die lucht krijgen ze niet zolang verzekeraars hun op de nek zitten.

Dan blijft ‘passende zorg’ een eufemisme voor slechtere zorg en is de reactie voorspelbaar: mensen zullen alleen maar harder knokken voor hun eigen gezondheid of die van de mensen die hen lief zijn. Als onuitstaanbare, verwende nesten.