Als Rutte ons oproept meer te gaan vliegen, moeten we die oproep negeren

De Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, belde vorige week de redactie van EenVandaag met de mededeling dat hij graag een interview wilde geven. Een paar dagen daarvoor was ­Hoekstra al te gast geweest bij tv-programma Buitenhof, maar hij wilde met zijn boodschap, dat het coronavirus de schuld was van de Chinezen en dat we ons niet moesten laten verblinden door de mondkapjes waarmee ze ons nu probeerden te paaien, duidelijk een groter publiek bereiken.

De Amerikaanse regering is beducht dat het coronavirus, in plaats van China’s aanzien op het internationale toneel te ondermijnen, het aanzien van China juist zal vergroten. Een dag na de waarschuwende woorden van Hoekstra bij EenVandaag maakte de gouverneur van de staat New York, Andrew Cuomo, tijdens zijn dagelijkse persconferentie bekend dat Jack Ma van Alibaba duizend beademingsapparaten aan New York zou schenken. Wat begon als een pr-ramp, heeft de Chinese propagandamachine in korte tijd weten om te buigen in een pr-succes.

Terwijl grote delen van Europa en de Verenigde Staten zuchten onder een lockdown, is China weer open voor business. 80 procent van de restaurants en 90 procent van de winkels hebben hun deuren weer geopend. Volgens de TomTom-verkeersindex bereikt het verkeer in Beijing op doordeweekse dagen alweer het niveau van 2019. Hoewel de consumenten nog terughoudend zijn, was de Apple Store in de populaire wijk Sanlitun in Beijing afgelopen weekend gevuld met mond­kapjesdragende klanten.

De financiële crisis van 2008 leidde al tot een verschuiving van economische en politieke macht naar China. De coronacrisis kan een veel grotere verschuiving in diezelfde richting veroorzaken. Of dat daadwerkelijk gebeurt, hangt mede af van de vraag in hoeverre de coronacrisis tot grote maatschappelijke veranderingen leidt. VPRO’s Tegenlicht vroeg zich afgelopen zondag af of er door het coronavirus een Big Reset, een frisse herstart, komt.

De programmamakers spraken daarvoor met trendvoorspeller Lidewij Edelkoort, die zelf dankzij de coronacrisis was gestrand in Kaapstad. Volgens Edelkoort dwingt het virus ons niet meer die dingen te doen waarvan al we wisten dat die we niet meer moesten doen, zoals reizen, werken, en mailen. Ook het consumentisme is in quarantaine gegaan. Edelkoort voorziet een toekomst waarbij we minder reizen en minder producten in China laten maken. In plaats daarvan ziet ze een herleving van handvaardigheid, de arts and crafts, het maken dichtbij huis.

Nou voorspelde Edelkoort dat ook toen ze in 2012 te gast was bij VPRO’s Zomergasten en die voorspelling is niet uitgekomen. Maar nu verwacht ze dat de economische crisis als gevolg van de coronacrisis ons in een keer zal terugwerpen naar de jaren vijftig en zal dwingen tot herbezinning. Het probleem is dat de bevolking inmiddels te hoog is opgeleid om in Nederland nog een serieuze maakindustrie te kunnen krijgen.

Zelfs in de Verenigde Staten, waar president Trump een handelsoorlog begon met China om de maakindustrie terug te brengen, is het aantal mensen zonder bachelordiploma inmiddels te klein om bedrijfsactiviteiten te kunnen terughalen uit het buitenland. Hoewel 3D-printers kunnen helpen in tijden van nood – in de VS slaagt een producent van onzichtbare beugels erin om met tientallen 3D-printers 3.000 mondkapjes per dag te maken – is dit onder normale omstandigheden geen realistisch alternatief voor het maken van laagwaardige, homogene producten.

Relevanter is Edelkoorts uitspraak dat de meeste mensen de consumptie helemaal niet missen in hun quarantaine. Volgens haar ­waren we die rommel toch al jaren spuugzat. Het virus brengt ook iets goeds, aldus Edelkoort, want nu gebeurt wat we allang wisten dat moest gebeuren: minder vliegen, minder rotzooi, meer tijd voor elkaar. Maar eerder durfden we die sprong niet te wagen omdat we niet wisten of we goed terecht zouden komen.

Als het gevaar van het coronavirus is geweken, zal premier Rutte ons oproepen veel te gaan vliegen en nieuwe auto’s en badkuipen te ­kopen om te voorkomen dat de economie helemaal in elkaar stort. Dat is wat het geldvirus met ons doet. Maar die oproep moeten we negeren. We moeten juist minder vliegen, minder rotzooi kopen en überhaupt minder kopen. De economie is er voor ons, niet andersom.

_{Heleen Mees is econoom.}