Als je beschuldigd wordt kun je maar beter je mond houden, tenzij je écht geïnteresseerd bent in de slachtoffers

Het zal je maar gebeuren: je bent je al decennia van geen kwaad bewust, leeft je leven, verricht je werkzaamheden, en plotseling verschijnt er een stuk in een krant, of een boze YouTube-documentaire, en heb je boze hordes achter je aan. Je wordt beschuldigd van de vreselijkste zaken, terwijl je in jouw beleving slechts een onschuldige flirt of flauwe grap maakte.

Je kunt je oren en ogen niet geloven: denken deze mensen werkelijk dat je een slecht mens bent? En dat na tientallen jaren aan publieke bewondering en applaus? Het is niet te bevatten, en toch is het zo. De hele wereld lijkt gek geworden.

Het overkwam afgelopen week een aantal gevierde mastodonten van de redactie van NOS Sport, en ze reageerden vol ongeloof en verontwaardiging. Wanneer je (in jouw ogen ongetwijfeld onterecht) beschuldigd wordt dan is je eerste reactie natuurlijk: terugvechten. Is dat een slimme strategie?

Wanneer het een moordzaak betreft ongetwijfeld wel, dan kun je maar beter snel een goede advocaat aanstellen en tegenbewijs gaan verzamelen, zodat je in de rechtbank goed beslagen ten ijs komt. Maar als het gaat over pesten of seksueel grensoverschrijdend gedrag dan is het voor alle partijen beter om je even gedeisd te houden, hoe moeilijk dat ook is.

Niet dat de NOS Sport-iconen zich daar iets van aantrokken, natuurlijk. Jack van Gelder zou een vrouwelijke collega tot tweemaal toe een ‘hoer’ genoemd hebben, en hij liet zich gewillig interviewen door elk medium dat de moeite nam hem te benaderen. ‘Ach, we zeggen allemaal wel eens wat’, relativeerde hij. En een dag later zei hij misnoegd dat hij niet meer in ging op vragen over de hele kwestie. ‘Ik kan het nu toch niet goed doen.’

De reactie van Van Gelder laat een aantal dingen zien. Ten eerste: hij ontkent niet dat hij de betreffende uitspraken gedaan heeft, hij vindt de reactie erop alleen overtrokken. Het is dezelfde reactie als die van de hordes mensen die op sociale media klagen ‘dat je tegenwoordig ook niks meer mag zeggen’.

Ten tweede is er de verontwaardiging dat zijn kant van het verhaal niet gehoord wordt. Van Gelder lijkt hier even vergeten te zijn dat zijn stem decennia lang vrijwel dagelijks op primetime radio en tv te horen is geweest. Of je Van Gelder nou leuk vond of niet, als je iets over voetbal wilde weten dan kon je niet om zijn stemgeluid heen. Is het zo veel gevraagd om nu, voor de verandering, even te zwijgen en een ander aan het woord te laten? Blijkbaar wel.

Maar de slechtst denkbare reactie op een beschuldiging kwam deze week niet van een beschuldigde zelf, maar van diens echtgenote. Waar Tom Egbers zich in zwijgen leek te hullen nadat het verhaal naar buiten kwam over zijn verhouding met een stagiaire, en intimidatie van zijn kant toen de relatie verbroken werd, ontpopte zijn vrouw Janke Dekker zich tot een tijgermoeder die zich voor haar jongen wierp. Direct riep ze in interviews dat de betreffende stagiaire zélf intimiderend gedrag had vertoond, ze sprak zelfs van stalking.

Ook stelde ze vragen bij de grondigheid van het journalistieke onderzoek dat gedaan was door de Volkskrant-journalisten. Het zijn twee klassieke argumentatiestructuren: victim blaming en blaming the messenger. Wanneer de daad zelf niet te ontkennen valt, richt dan je gifpijlen direct op het slachtoffer en het medium dat het verhaal naar buiten heeft gebracht.

Maar het ergste moest nog komen. Dekker was namelijk voorzitter van Mores, het meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag in media en de culturele sector, opgericht nadat de eerste #MeToo-schandalen naar buiten kwamen. In de dagen na het Volkskrant-stuk communiceerde Dekker uitvoerig met verschillende media, maar weigerde ze – zo heb ik zelf ervaren – in contact te treden met de mensen wier belangen ze zou moeten dienen: haar achterban in de culturele sector. Mede door dit schrijnende stilzwijgen van Dekker – en van de rest van het Mores-bestuur – werd terugtreden onvermijdelijk.

Dat terugtreden werd bekendgemaakt in een persbericht waarin het bestuur liet doorschemeren dat Dekker wat hen betreft niet had hoeven vertrekken. De dagen daarna bleef Janke Dekker schadelijke interviews afleveren, en hulde het bestuur van Mores zich wederom in stilzwijgen.

Wat zo opvalt aan de totale paniekkramp waarin zowel Dekker als Mores tekort is geschoten, is het totale gebrek aan reflectie op de eigen positie, en een totale afwezigheid van focus op de ware hoofdrolspelers in dit verhaal: de slachtoffers, en zij die in de toekomst slachtoffer worden en zich nu niet durven te melden bij het meldpunt, omdat de integriteit van het meldpunt ter discussie staat.

Als je beschuldigd wordt kun je maar beter even je mond houden, tenzij je werkelijk geïnteresseerd bent in het verhaal van de slachtoffers. Als je meteen weer over jezelf begint, bevestig je slechts je eigen wangedrag.