Opvoedvraag: moet je een introvert kind pushen om nieuwe dingen te proberen?

‘Mijn introverte dochter (5) vindt het erg spannend om bij andere kinderen thuis te spelen of om te leren fietsen’, mailt een moeder. Ook dansles en tekenles zijn geen succes. ‘Omdat het telkens zo’n gedoe is – huilen en aan mij hangen – laat ik het erbij zitten. Ik was zelf ook een introvert kind en vond niks verschrikkelijker dan dat mijn ouders me dwongen dingen te doen waar ik me niet prettig bij voelde. Tegelijkertijd wil ik mijn dochter leren haar angsten te overwinnen.’ Hoe kun je een introvert kind aanmoedigen nieuwe dingen uit te proberen?

Dit zeggen de deskundigen

Bij 10 tot 20 procent van de kinderen is er sprake van ‘geremd gedrag’, zegt ontwikkelingspsycholoog Leonie Vreeke, die aan de Universiteit Leiden onderzoek doet naar angstige kinderen en hoe ouders hiermee kunnen omgaan. Deze introverte kinderen voelen zich niet senang in onbekende situaties en stappen niet snel op nieuwe mensen af. Ook vinden ze fysiek uitdagende dingen vaak spannend, zoals een hoge glijbaan of in het zwembad springen.

Volgens de Amerikaanse schrijver Susan Cain, auteur van de bestseller Stille kracht: een gids voor introverte kinderen en hun ouders, bestaan er de nodige misverstanden over introversie. ‘Verwar de behoedzaamheid van je kind in onbekende situaties niet met het onvermogen om contact te leggen. Het kind deinst terug voor nieuwigheid of overprikkeling, niet voor menselijk contact.’

Leonie Vreeke: ‘We weten uit onderzoek dat teruggetrokken kinderen een 4 tot 6 keer zo grote kans hebben om op latere leeftijd een angststoornis te ontwikkelen.’ Dat klinkt onheilspellend, maar voor de meesten vormt hun afwachtende houding geen echte belemmering: ze leren gewoon fietsen en maken vriendjes. Het is volgens Vreeke dan wel belangrijk dat ouders hun kroost stimuleren.

Maar dat is lastig. ‘Ouders met een introvert kind gaan onbekende situaties soms uit de weg en dat is begrijpelijk. Ze willen heftige emoties voorkomen. Of je introvert bent, is voor een deel erfelijk bepaald, dus het kan zijn dat vader of moeder die angst goed herkent.’

Hoe pak je het aan?

De kunst is om je kind geleidelijk bloot te stellen aan nieuwe situaties en mensen, in plaats van te pushen of te beschermen. ‘Kijk of je tussenstapjes kunt bedenken, waardoor de activiteit minder spannend is’, adviseert Vreeke. Een van de ouders kan de eerste keer bijvoorbeeld meegaan tijdens een speelafspraak. ‘Of als je kind niet voor de klas durft te spreken, kun je oefenen door aan opa en oma over het weekend te vertellen, en daarna aan de buurman.’

Op die manier voelt je kind de lichamelijke sensaties van angst, maar ervaart het ook hoe het is om over die angstpiek heen te komen. Interessant genoeg heeft van een steile glijbaan roetsjen ook effect op het aandurven van een speelafspraak. Vreeke: ‘Onze ervaring is dat het opbouwen van zelfvertrouwen zich als een olievlek naar andere gebieden verspreidt.’

Ook mijn eigen dochter (5) vond het eng om bij klasgenoten te spelen. Ik probeerde haar gerust te stellen (‘Het wordt heel leuk!’), maar ze bleef huilen. Mijn vriend pakte het slimmer aan. Hij legde stap voor stap uit wat ze kon verwachten: ‘Je komt uit school en dan staat de papa van je vriendinnetje daar. Jullie lopen naar huis en eten dan een boterham.’ Ook tekende hij een klokje op haar hand met de tijd waarop we haar kwamen ophalen. Het was de geruststelling die ze nodig had.

Dit sluit aan bij wat Susan Cain schrijft over sociale situaties: ‘Wanneer jullie naar een verjaardag gaan, kun je er vantevoren over praten hoe het feestje zal verlopen en hoe je kind zijn leeftijdsgenoten kan begroeten. En zorg dat je er tijdig bent. Het is makkelijker om een van de eerste gasten te zijn, waardoor het kind het gevoel heeft dat anderen zich bij hem voegen in een ruimte die hij ‘bezit’, dan dat hij zich moet invechten in een bestaande groep.’