Is altijd consequent zijn echt zo belangrijk in de opvoeding?

Soms kan ik met jaloezie kijken naar moeders en vaders die thuis kristalheldere regels hebben – en hun kinderen daar altijd op aanspreken – waardoor er weinig strijd is. Consequent zijn lijkt de heilige graal in opvoedland. Maar als ouder ben je ook maar een mens. Met soms een baaldag waardoor je, geheel tegen de gezinsroutine in, lekker met een bord patat voor de buis wilt ploffen. Of je kind vlak voor bedtijd opeens wél een snoepje geeft om van het gezeur af te zijn. Hoe erg is het om inconsequent te zijn?

Dit zeggen de deskundigen

Consequent opvoeden is eigenlijk een vorm van klassieke conditionering, legt orthopedagoog Mariëlle Beckers uit. ‘Je kind doet iets en daar koppel je een gevolg aan. Als je dat vaak genoeg doet, hoef je dat gevolg niet meer te geven, want het kind heeft de regel geleerd. Uit onderzoek blijkt dat dit werkt.’ Vooral bij jonge kinderen moet je als ouder aan de bak. ‘Wanneer een peuter in de winkel gaat gillen om speelgoed, dan is het handig om consequent te zijn. Dan weet hij als 7-jarige dat dit gedrag geen zin heeft.’

Het is een misverstand dat consequent zijn betekent dat je altijd en overal precies dezelfde regels hanteert, zegt pedagoog Eva Bronsveld. ‘Dat is niet nodig. Belangrijk is wel dat je zegt wat je doet en doet wat je zegt. Die voorspelbaarheid geeft kinderen rust. Dus als jij een grens stelt, bijvoorbeeld dat je wilt dat je kind aan tafel blijft zitten, je daar ook aan vasthoudt.’

Een uitzondering maken, zoals een avondje eten voor de televisie, kan best. ‘Het kan mooi en krachtig zijn als ouders ergens volmondig ‘ja’ op zeggen. Dat is geen toegeven’, zegt Bronsveld. Het wordt pas verwarrend als ouders een grens stellen, misschien omdat ze denken dat het hoort, maar door het protest van kindlief alsnog overstag gaan. ‘Omdat ze diep van binnen denken: tja, hoe erg is dit nou eigenlijk? Dat is toegeven.’

Bronsveld vergelijkt het hebben van regels met het plaatsen van een hek. ‘Een kind zal proberen over dat hek te klimmen, er onderdoor te kruipen, het desnoods in brand te steken. Het is fijn voor een kind om te weten: bij mijn ouders heeft dat geen zin. Als dat hek een op de tien keer tóch een poort blijkt, dan zullen ze blijven proberen de grens op te zoeken.’ Vermoeiend voor ouder én kind. Haar advies? ‘Zet zo min mogelijk hekken neer. Elke dag vijftien hekken bewaken gaat niet. Denk als ouder na over wat je écht belangrijk vindt.’

Hoe pak je het aan?

Voor ouders die het ingewikkeld vinden om te weten wanneer ze streng moeten zijn of juist de tegels mogen laten vieren, heeft Mariëlle Beckers een tip. ‘Neem in gedachten drie mandjes: groen, oranje en rood. Alles wat goed gaat, komt in het groene mandje. Dingen die aandacht verdienen, maar die geen prioriteit hebben, zoals je kind leren zijn jas aan de kapstok te hangen, doe je in het oranje mandje. In de rode mand komen zaken die je echt wilt aanpakken: je kind dat altijd zonder kijken de straat oversteekt of ruzies tussen broer en zus die uit de hand lopen.’ Wat je belangrijk vindt, verschilt per ouder. Door zorgvuldig te kiezen, is het makkelijker om consequent te zijn.

Zijn er bepaalde opvoedzaken waar consequent optreden extra belangrijk is? ‘Ik zou me niet druk maken als je kind later naar bed gaat of als je een keer voor de televisie eet’, zegt Beckers. ‘Waar het om gaat, is dat je kinderen tools meegeeft zodat ze zich staande kunnen houden in de maatschappij.’ Dan kom je toch uit op normen, waarden én omgangsvormen. ‘Wees als ouder lief voor jezelf’, adviseert Beckers. ‘Als je een rotweek hebt, laat je sommige dingen even gaan. Geloof me: kinderen ‘verpest’ je echt niet zomaar.’