In dit hotel op JFK herleef je de sexy jaren van de luchtvaart

Wat ontbreekt zijn de kettingrokers, de asbakken en de advertenties voor sigaretten. Maar voor de rest ziet de TWA Terminal, het architectonische meesterwerk van Eero Saarinen op de New Yorkse luchthaven John F. Kennedy, eruit alsof je het jaar 1962 binnen bent gewandeld.

De typografie op de uithangborden voor ‘Arrivals’ en ‘Departures’ is van dat jaar, het meubilair (Saarinens gestoffeerde kuipstoeltjes en krukjes) stamt uit die tijd. Aan de muren hangen (werkende) jarenzestig draaischijftelefoons. In de kiosk liggen jarenzestigtijdschriften als Life, Good Housekeeping en BillBoard. Door de luidsprekers klinken rustige jarenzestighits als Fly me to the Moon van Frank Sinatra. Dit is een tijdcapsule.

Vorige maand ging de voormalige terminal van de teloorgegane vliegtuigmaatschappij Trans World Airlines (TWA), na jarenlang gesloten en vervallen te zijn geweest, weer open voor publiek. Saarinens icoon van de Jet Age – de sexy jaren van de luchtvaart – is nauwgezet gerestaureerd en teruggebracht naar de oorspronkelijke staat uit 1962. Een hoteleigenaar kocht het pand, plaatste er twee vleugels naast voor 512 hotelkamers, en maakte van de oude aankomst- en vertrekhal de hotellobby.

Dat betekent dat iedereen – niet alleen hotelgasten – weer onder het adembenemende gewelfde betonplafond kan gaan staan en zich vergapen aan de enorme open ruimte met de vloeiende trappen en loopbruggen. In de vertrekvleugel zijn nu de incheckbalies voor het hotel (met erachter nog de rolband voor de bagage), in de aankomsthal bevinden zich nu restaurantjes. In de Sunken Lounge, voorheen een in de vloer verzonken wachtruimte met ‘chilipeperrode’ bankjes (naar de bedrijfskleur van TWA), kun je nu cocktails drinken met namen als Come Fly With Me en The Howard Hughes (naar de filmregisseur en vliegtuigbouwer die Trans World Airlines in 1939 kocht).

Op de achtergrond ratelt een ouderwets tickerboard onophoudelijk de vertrektijden naar vliegbestemmingen tevoorschijn met namen van maatschappijen die nooit meer een vliegtuig van de grond zullen krijgen.

Vliegtuigmaatschappij TWA, destijds de op vier na grootste in Amerika, gaf de Fins-Amerikaanse architect Eero Saarinen (1910-1961) in 1955 de opdracht hun terminal te ontwerpen op de New Yorkse luchthaven Idlewild, de voorloper van JFK International Airport. Midden jaren vijftig brak een nieuw tijdperk aan in de luchtvaartindustrie; in een steeds fellere concurrentiemarkt begonnen Amerikaanse vliegmaatschappijen hun bedrijfsimago in te zetten om zich van elkaar te onderscheiden en zo klanten te winnen. Daartoe werden bekende vormgevers en architecten ingehuurd.

Idlewild was een hoogtepunt in die ontwikkeling; het vliegveld in Queens gaf Amerika’s grootste luchtvaartmaatschappijen daar de gelegenheid hun eigen paviljoen te bouwen. TWA, dat bekend stond als de ‘carrier of the stars’, vervoerder van Hollywood-sterren als acteur Cary Grant, had met Saarinen een schot in de roos. De architect leverde een sensueel en futuristisch ontwerp dat in niets leek op de andere terminals (nu allemaal afgebroken of onherkenbaar verbouwd).

De uitzonderlijke vorm van het gebouw zou Saarinen volgens de overlevering tijdens het ontbijt hebben bedacht: hij pelde zijn grapefruit, draaide de schil om zodat een koepel ontstond, drukte op het midden waardoor zich twee uitstulpingen vormden, en voilà: een fruitig model van de gekromde daken.

Saarinens terminal (die ook wel wat weg heeft van een witte vogel) werd een beeldmerk voor TWA, een toonbeeld van luxueuze luchtvaart, en een instantlieveling van pers en publiek. Maar hoe mooi ook, functioneel was Saarinens vlieghal allerminst.

De terminal was gebouwd op de Lockheed Constellation. Dat propellervliegtuig (liefkozend Connie genaamd; er staat een exemplaar achter het TWA Hotel dat dienstdoet als bar) was bij de oplevering van de terminal in 1962 echter al uit de lucht genomen en vervangen door grotere en snellere straalvliegtuigen. Passagiersaantallen explodeerden mede daardoor (Idlewild ging van 3,5 miljoen bezoekers in 1956 naar 11,5 miljoen in 1962). Saarinens terminal – met alleen trappen, geen liften of loopbanden ­– kon die toevoer amper aan, van luxe was al snel nog weinig sprake.

Zo snel ging de vooruitgang in de luchtvaart dat het symbool van die vooruitgang, het icoon van de Jet Age, bij de opening al verouderd was.

Er volgde uitbreiding op renovatie op aanpassing. Saarinens terminal werd in 1994 door New York op de erfgoedlijst gezet. Tot frustratie van TWA die de vlieghal daardoor niet mocht afbreken en vervangen – zoals alle omliggende vliegtuigmaatschappijen op JFK uiteindelijk wel met hun oude terminals deden. Het was de redding van Saarinens vlieghal, die in 2001 zijn deuren sloot toen Trans World Airlines ophield te bestaan.

Want kijk hem weer eens staan glimmen. Het vleugje glamour dat in 1962 achterhaald voelde, is nu helemaal op zijn plek. De TWA Terminal functioneert waarschijnlijk beter als hotellobby dan het ooit deed als vliegtuighal. En ook al voelt de hang naar het verleden soms een beetje cheesy en over de top – met personeel dat gehuld is in TWA-uniformen uit de jaren zestig, en ‘piloten’ en ‘stewardessen’ die door de hal lopen om je desgevraagd de weg te wijzen – de allure van Saarinens architectuur maakt alle verwachtingen waar.

Het TWA Hotel is vooralsnog het enige hotel óp luchthaven JFK. Maar daar kan verandering in komen. Luchthavens hopen dat ze meer passagiers kunnen trekken met on-site hotels die zowel aantrekkelijk zijn voor overnachtingen (bij transfers) als voor het betere tijdverdrijf tijdens het wachten: op rustige mooie plekken, met goede cocktails en beter eten.

Blijkt Saarinens terminal toch nog een trendsetter.