de gidsklimaatgids
Haver, amandel of toch soja: welke zuivelvervanger is nou het duurzaamst?
In de supermarkt lijkt het schap voor melkvervangers steeds groter te worden. Sojamelk kennen we allemaal intussen wel, maar tegenwoordig staat er nog veel meer: dranken gemaakt van rijst, amandel, kokos, cashewnoten of haver. Zijn die plantaardige alternatieven echt zoveel duurzamer dan gewone koemelk? En welke kun je dan het beste kiezen?
Volgens het voedingscentrum is koemelk onderdeel van een gezond dieet en het verdient dan ook een plaats op de schijf van vijf. Maar koemelk mag dan wel gezond zijn, goed voor het klimaat is het niet.
Dat komt doordat een koe heel veel ruimte nodig heeft. Niet alleen om op te staan, maar vooral om veevoer op te verbouwen. Jaarlijks komt er 31 miljoen ton sojameel, vooral afkomstig uit Brazilië en de Verenigde Staten, binnen in de Europese Unie. Niet voor consumptie, maar om het eiwitgehalte van veevoer te verhogen. In Brazilië zorgt de veevoerindustrie voor ontbossing en bij het transport van plantage naar de voerbakken van de koeien komt een hoop CO2 vrij. Daar komt nog eens bij dat koeien behoorlijk winderig zijn. Het methaan dat bij een koeienscheet vrijkomt is een zeer krachtig broeikasgas.
Voor het klimaat is het dus wel een goed idee om koemelk achterwege te laten. Maar zijn de plantaardige alternatieven dan zoveel beter? Wetenschappers van de Universiteit van Oxford publiceerden vorig jaar een onderzoek in Science waarin ze de klimaatimpact van veertig veelgebruikte voedingsmiddelen uitzochten. Ook producten als haver, soja, amandelen en rijst komen aan bod. De onderzoekers berekenden de totale uitstoot van broeikasgassen die de producten veroorzaken, maar ook water- en landgebruik.
Minder water
Volgens klimaatwetenschapper Joshua Poore, coauteur van het onderzoek, zijn alle plantaardige melkdranken beter dan koemelk. In zijn berekeningen nam hij het hele productieproces mee: van teelt tot transport en bewerking. Plantaardige melkdranken blijken tijdens het complete proces minder broeikasgassen uit te stoten. Ook is er minder land en water nodig. Zelfs voor het maken van een liter amandelmelk (amandelbomen hebben veel water nodig) is ongeveer half zoveel water nodig als voor de productie van een liter koemelk.
Volgens Poore is de uitstoot wel erg afhankelijk van waar het gewas vandaan komt. De productie van een liter Europese havermelk is qua uitstoot van broeikasgassen bijvoorbeeld half zo vuil als de productie van een liter havermelk in Amerika. Ondanks deze grote variabiliteit is plantaardige melk altijd minder belastend voor het klimaat, ongeacht waar het vandaan komt.
Niet alle broeikasgassen dragen in gelijke mate bij aan het broeikaseffect. Daarom is in bovenstaande diagram de uitstoot in kilo CO2 equivalent gebruikt. Dat is een manier om het opwarmende effect van verschillende broeikasgassen bij elkaar op te tellen, waarbij het opwarmende effect van de verschillende gassen wordt omgerekend naar de hoeveelheid CO2 die daarvoor nodig zou zijn.
Voor het klimaat kun je dus beter overstappen op een plantaardige melkvariant. Amandelmelk zorgt voor de minste uitstoot, maar heeft heel veel water nodig en wordt traditioneel geteeld in droge gebieden als Californië, Australië en Spanje. Om de amandelbomen te bewateren worden ondergrondse reservoirs leeggepompt, met bodemdaling als gevolg. Dan zijn, afhankelijk van je smaak, havermelk en sojamelk dus de beste alternatieven.
Volgens een onderzoek van de consumentenbond lijkt sojamelk bovendien het meest op koemelk wat betreft de voedingswaarden: het bevat evenveel eiwitten en energie als normale melk en er wordt vaak calcium, vitamine B12 en vitamine D toegevoegd. Bovendien bevat het minder verzadigde vetten dan koemelk.
En alle geruchten over isoflavonen en kankerverwekkende stoffen in sojaproducten? Die zijn zwaar overdreven, schreef voedseljournalist en duurzaamheidsexpert Loethe Olthuis al eens in deze krant, tenzij je meer dan twintig porties soja per dag wegwerkt. In dat geval is het misschien wel handig eens af te wisselen met een andere plantaardige zuivelvervanger. Keuze genoeg.
