Fietsen langs Brabantse brandstapels

Het landschap van de Strabrechtse Heide tussen Asten en Heeze was eeuwen geleden getuige van heksenprocessen door eigengereide kasteelheren.

Hoe zou dit landschap er 425 jaar geleden uit hebben gezien? Zouden in 1595 de buizerds ook al boven deze heide hangen? Was die heide er al? Ja natuurlijk, die gaat al eeuwen mee. In dit gebied, op de Strabrechtse Heide en de dorpen daaromheen, werden nog maar vijf vrouwenlevens geleden 25 vrouwen vermoord door kasteelheren die hun waanbeelden over heksen kracht bijzetten met martelwerktuigen en brandstapels. Of was het vooral de bezwering van hun angst voor onafhankelijke vrouwen, hun vrees voor de veelal ongetrouwde, kinderloze dorpsgenoten die voor hen ongrijpbaar bleven?

De route voert langs gouden korenvelden, een landgoed van het voormalig hertogdom, door oude Brabantse dorpen en de Herbertusbossen waar ijsvogels in de oevers van de Sterkselsche Aa broeden. We rijden langs maisdoolhoven en tientallen paarden die in hun weiland wachten op een rit over de heidezee bij Heeze: lilapaarsige heidestruiken, libellen bij de vleet, vennen als oases en fietspaden die je op je wenken bedienen.

Deze tocht vol verhalen (volg de audiotour!) leidt je in 57 kilometer door het Brabantse landschap langs locaties uit de geschiedenis van de heksenjacht van 1595: brandstapels, ruïnes van kastelen waar vrouwen in kelders gemarteld werden, de drassige velden waar ze gedanst zouden hebben met de duivel.

De route begint en eindigt bij het kasteel van Asten, waar de laatste heks het leven laat, vlak voor het centrale gezag in Brussel ingrijpt en kasteelheren verbiedt voor eigen rechter te spelen. Brandstapels, de waterproef, de martelingen worden direct verboden. Een markering in de Nederlandse geschiedenis van de vrouwenhaat. Deze fietstocht is een ode aan de mascottes van het hedendaagse feminisme.

Kasteel Asten

Deze dramatische, door woeste klimplanten doorboorde ruïne was ooit het kasteel van heer Bernard van Merode. In de natte kerkers van zijn huis houdt de 25-jarige Bernard vrouwen vast die hij niet vertrouwt. Het moet zijn dorpsgenoot Anna Ceelen zijn die de koeien tot stervens toe betovert. Op zoek naar ingebrande duivelsmerken op haar lijf, worden Anna’s hoofd en venusheuvel kaalgeschoren voor zij naar de martelkamer wordt gebracht. Als een van de weinige vrouwen is de brandstapel haar bespaard gebleven, ze sterft al aan haar verminkingen in de slotkelder.

Stipdonkse watermolen

Hoe kom je te weten dat vrouwen heksen zijn? Hoe vang je een glimp op van de duivel? Aan de Zuid-Willemsvaart bij Helmond, op de plek waar nu sluis 9 ligt, stond ooit de watermolen van buurtschap Stipdonk. In de nazomer van 1595 worden hier minstens vijftien vrouwen onderworpen aan de waterproef. Met handen en benen aan elkaar geknoopt worden ze dubbelgevouwen in de waterkolk geworpen om te zien of ze zinken of zullen blijven drijven. Het merendeel blijft drijven. Die onaardse lichtheid is voor velen onomstotelijk bewijs dat de duivel in hun lichaam huist.

Strabrechtse Heide

In het zuiden van dit 1.500 hectare grote natuurgebied van Staatsbosbeheer staat de Hoenderboom, de grenspaal van de vijf gemeenten die hier in de renaissance samenkwamen. Vrouwen die na de waterproef onder invloed van gemartel in gevangenschap toegeven dat ze potjes babyvet brouwen als brandstof voor snelle bezemvluchten naar hun heksenfeesten, en om genade vragen, wordt door de gemeenschap een kleine gratie verleend. Ze gaan niet levend op de brandstapel hier op deze heide, maar worden eerst gewurgd bij de grenspaal waar iedereen welkom is om te kijken hoe deze heksen, tezamen met de duivel, gillend hun einde vinden. De heidestruiken zijn daarvan nog steeds de stille getuigen.